Historija BiH
Hronologija: Rat u BiH
REFERENDUM - ULOGA TZV. JNA I AGRESIJA NA BiH...
|
|
Objavljeno: 05. June 2007. 00:06:00
 Autor: Samir HUSEINOVIÆ Hronologija Rat u BiH nastala je krajem rata, znaèajnim dijelom po objavljivanju izvještaja generalnog sekretara UN-a Kofija Anana o Srebrenici 1995. godine. Mnogi podaci iz tog izvještaja uvršteni su u hronologiju. U hronologiji \"Rat u BiH\" su takoðer korišteni publikovani podaci sarajevskog Instituta za istraživanje ratnih zloèina kao i podaci objavljeni u bh. medijima. Znatan dio podataka koji se odnosi na vojne operacije 92-95 uvršten je iz glasila Armije RBiH \"Prva linija\". Mnogi podaci uzeti su iz djela više bh., hrvatskih i srbijanskih autora. Iz predratnih godina (1990, 1991) u hronologiju su uvršteni samo podaci od direktnog uticaja na kasnija ratna zbivanja, poput povlaèenja naoružanja iz skladišta TO BiH, dislokacije jedinica bivše JNA iz Hrvatske i Slovenije u BiH i sporazuma Miloševiæ-Tuðman u Karaðorðevu. Hronologija od 1995. godine nije preraðivana. U meðuvremenu su objavljeni neki potpuniji i taèniji podaci koji se uglavnom odnose na broj žrtava u genocidu. Hronologiju ne smatramo poptunom jer su mnogi dogaðaji, posebno oni koji su se zbivali van Sarajeva, ostali barem na ovom mjestu nezabilježeni. Nadam se da ova hronologija ipak može pružiti realnu sliku ratnih zbivanja u BiH i inicirati neko potpunije istraživanje. |
01. januar 1992.
• Butros Butros Gali stupio na dužnost generalnog sekretara Ujedinjenih nacija.
• Januara 1992 Predsjedništvo SFRJ, bez prisustva predstavnika Slovenije, Hrvatske, BiH i Makedonije istupa sa stavom da æe: »Armija (JNA) prvo, ako treba i upotrebom sile, omoguæiti miran rasplet jugoslavenske krize i drugo, da svim narodima Jugoslavije koji žele da žive u zajednièkoj državi, kao i onima koji to ne žele, omoguæiti da na što mirniji, demokratski naèin, to i ostvare«.
02. januara 1992.
• Na samitu u Sarajevu, pod okriljem Ujedinjenih nacija, potpisan sporazum o obustavi vatre u Republici Hrvatskoj. Sukobljene strane prihvatile su koncept mirovnih operacija Ujedinjenih nacija na predlog liènog izaslanika generalnog sekretara UN-a Sajrusa Vensa. Srpske snage su zadržale kontrolu nad jednom treæinom teritorija Republike Hrvatske.
• Nakon potpisivanja sporazuma o obustavi vatre u Hrvatskoj dio jedinica JNA iz Hrvatske dislocira se u BiH pretežno na podruèja Bosanske Krajine, Tuzle, Dervente i Brèkog. Premještaj jedinica izvršen je bez saglasnosti Predsjedništva BiH što je ocijenjeno kao akt agresije na BiH. Ukupni efektivi jedinica JNA rasporeðenih u BiH iznosili su izmeðu 90 000 i 100 000 naoružanih vojnika, 750 do 800 tenkova 1000 oklopnih borbenih vozila, oko 4000 artiljerijskih oruða, 100 borbenih aviona i 50 helikoptera. Najveæi dio dislocirane tehnike i ljudstva kasnije je stavljen u funkciju oružanog napada na BiH. Veæi dio oruða i oružja preuzele su paravojne formacije SDS-a koje su potom formirale Vojsku Republike Srpske. Do 19 marta 1992 godine srpskim snagama u BiH podijeljeno je 200 tenkova, 150 oklopnih borbenih vozila, 400 artiljerijskih oruða, 800 minobacaèa i bestrzajnih topova. General JNA Veljko Kadijeviæ u knjizi »Moje viðenje raspada« istièe da je JNA u BiH bitno pomogla da Vojska Republike Srpske, koju je JNA stavila na noge »oslobodi srpske teritorije, zaštiti srpski narod i stvori povoljne vojnièke preduslove za ostvarenje interesa i prava srpskog naroda u BiH politièkim sredstvima u mjeri i uslovima koje to meðunarodne okolnosti budu dozvoljavale«. JNA je, prema Kadijeviæu, predstavljala osnovu iz koje su formirane tri vojske: »Vojska Savezne Republike Jugoslavije, Vojska Republike Srpske i Vojska Republike Srpske Krajine.
• U Sarajevu obrazovana komanda Druge vojne oblasti JNA. Pod komandu 2 vojne oblasti stavljene su 91 bosanska i petnaest okupiranih opæina u Republici Hrvatskoj. Ostalih 18 bosanskohercegovaèkih opæina stavljene su pod novoformiranu komandu 4 vojne oblasti sa sjedištem u Podgorici.
18. januar 1992.
• Održan sveti arhijerijski sabor Srpske pravoslavne crkve na kojem je potvrðen militantni stav ove vjerske institucije. Crkva je potvrdila da ne priznaje granice država, odnosno republika SFRJ odreðene AVNOJ-em (Antifašistièko vijeæe narodnog osloboðenja Jugoslavije).
07. februar 1992.
• U selu Mehuriæi (07 i 08 februara) kod Travnika održano je vojno savjetovanje komandanata sedam regionalnih štabova i dijela Glavnog štaba Patriotske lige BiH. Na savjetovanju je sagledan dostignuti nivo priprema za otpor. Usvojen je stav da vojna organizacija bude na istim principima na kojim je organizirana Teritorijalna odbrana RBiH. Jedan od zakljuèaka je da se u pismenoj formi uradi jedinstvena odluka i direktiva za odbranu Republike BiH. Na savjetovanju su, meðu ostalima, uèestvovali Hasan Èengiæ, Meho Karišik, Sefer Haliloviæ, Rifat Bilajac i Ziæro Suljeviæ, aktivisti SDA (Stranke demokratske akcije).
15. februar 1992.
• Generalni sekretar UN-a Butros Gali predložio osnivanje mirovnih snaga za provoðenje Vensovog plana.
21. februara 1992.
• Rezolucijom 743 Vijeæa sigurnosti UN-a uspostavljene Zaštitne snage Ujedinjenih nacija (UNPROFOR) za provoðenje Vensovog plana. Rezolucijom predviðeno da vojnici UNPROFOR-a patroliraju i na ogranièenom prostoru Bosne i Hercegovine u pograniènim podruèjima koja gravitiraju Republici Hrvatskoj.
29. februar 1992.
• U BiH (29 februara i 01 marta) održan referendum za nezavisnost republike. 64% graðana BiH na referendumu se izjasnilo za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu.
03. mart 1992.
• Ekstremni Srbi, pod voðstvom SDS-a, na više lokacija postavili barikade u Sarajevu. Barikade su postavljene na zamišljenim granicama »srpskog Sarajeva«. Sljedeæi dan barikade su uklonjenje intervencijom Ministarstva unutrašnjih poslova BiH i graðana Sarajeva.
• SDS i JNA intenziviraju naoružavanje graðana srpske nacionalnosti u BiH.
04. mart 1992.
• U Sarajevu, Zenici, Mostaru, Tuzli, Doboju, Konjicu, Višegradu, Bugojnu i drugim mjestima u BiH održani masovni mitinzi za mir. JNA i paravojne formacije SDS-a u Sarajevu otvorili vatru na demonstrante.
13. mart 1992.
• U Sarajevu postavljen Glavni štab UNPROFOR-a. U to vrijeme se na Sarajevo gledalo kao na neutralno mjesto (u kontekstu sukoba u Hrvatskoj) te je postojala nada da æe prisustvo UNPROFOR-a u Bosni i Hercegovini predstavljati stabilizirajuæi faktor.
• Polovinom marta poèele borbe u Bosanskom Brodu, Goraždu i na istoènim prilazima Neuma. Na veæini saobraæajnica u BiH postavljene barikade.
20. mart 1992
• Komandant Druge vojne oblasti sa sjedištem u Sarajevu general Milutin Kukanjac podnosi izvještaj Generalštabu JNA u Beogradu. U izvještaju se, izmeðu ostalog, daju procjene vojnopolitièke i sigurnosne situacije u BiH. Konstatovana je haotièna situacija, razmimoilaženje nacionalnih stranaka SDA (Stranka demokratske akcije), SDS (Srpska demokratska stranka) i HDZ (Hrvatska demokratska zajednica) i ocjenjeno je da su rukovodstvo Srpskog naroda i Srbi u cjelini spremni za rat ako se ne prihvate njihovi uslovi za rješenje krize u BiH. Takoðer se istièe da je JNA podjelila 51 900 komada naoružanja a SDS 17 298 komada te da je samo u Sarajevu, pouzdanim penzionisanim oficirima JNA podjeljeno 300 automatskih pušaka. U izvještaju se potvrðuju akcije premještanja naoružanja i opreme, ali i vojne industrije, na lokacije u BiH sa veæinskim srpskim stanovništvom i u Srbiji. Podnesen je i izvještaj o premještanju dijela jedinica JNA na položaje oko Sarajeva.
21. mart 1992.
• Srbi postavljaju barikade u Goraždu, a dan kasnije isto èine i Bošnjaci. Na barikadama dolazi do pucnjave u kojoj je ranjeno 6 Bošnjaka i ubijeno 5 Srba, nakon èega je došlo do pregovora koji nisu urodili plodom.
25. mart 1992.
• Generalštab oružanih snaga SFRJ donio odluku o stavljanju srpskih dobrovoljaèkih jedinica pod komandu JNA.
27. mart 1992.
• Proglašena je Republika Srpska Bosna i Hercegovina. Tim èinom je formirana paralelna vlast u BiH što dovodi do drastiènog pogoršanja sigurnosne situacije u republici. Tako je zaokružen proces stvaranja srpske paradržave koja æe tek u Dejtonu 1995. godine dobiti neki vid meðunarodnog priznanja, ali samo u okviru granica samostalne, nezavisne i suverene Bosne i Hercegovine. Rukovodstvo SDS-a nastavilo je proces formiranja srpske teritorijalne odbrane, srpskog ministarstva unutrašnjih poslova i na podruèjima s veæinskim srpskim stanovništvom u BiH suspenduje zakone legalnih organa vlasti BiH.
01. april 1992.
• Artiljerijskoraketne jedinice JNA posjedaju sve ranije pripremljene položaje oko Sarajeva.
• Oklopnomehanizirane jedinice JNA zaposjedaju položaje na brdu Mojmilo u Sarajevu i u širem rejonu prigradskog naselja Lukavica.
• Paravojna »Srpska dobrovoljaèka garda« Željka Ražnjatoviæa-Arkana, u sadejstvu sa JNA, nakon kraæih borbi sa bosanskohercegovaèkim patriotima ulazi u Bijeljinu.
03. april 1992.
• Šef Državne službe bezbjednosti Srbije Jovica Stanišiæ, u direktivi o etnièkom èišæenju Bijeljine komandantu Srpske dobrovoljaèke garde Željku Ražnjatoviæu Arkanu, nalaže da »rukovodioce SDA, muslimanske pripadnike MUP-a i organizatore muslimanskih paravojnih formacija uhapsi i prebaci u Erdut (mjesto u istoènoj Hrvatskoj koje je tada bilo pod okupacijom srpskih snaga), a radi zastrašivanja stanovništva manji deo i strijelja, te da po obavljenom zadatku ukloni tragove i izbjegava meðunarodne organizacije i novinare«. Paravojne jedinice Željka Ražnjatoviæa Arkana uz podršku JNA u Bijeljini su ubile oko 50 Bošnjaka.
04. april 1992.
• Srpska demokratska stranka (SDS) organizuje i postavlja barikade na prilazima Sarajevu i blokira saobraæaj na podruèju gradskog naselja Grbavica.
• Predsjedništvo Bosne i Hercegovine proglasilo neposrednu ratnu opasnost na teritoriji Bosne i Hercegovine. Opæinskim štabovima TO dato odobrenje za mobilizaciju jedinica TO zavisno od sopstvene procjene.
• U Sarajevu održane antiratne demonstracije, a paravojne jedinice SDS-a i JNA otvorile vatru na demonstrante. Tom prilikom na mostu Vrbanja srpski ekstremisti ubili su Suadu Dilberoviæ.
• Na stanicu javne bezbjednosti u Sarajevu izvršen oružani napad.
• Izvršena je mobilizacija rezervnog sastava policije u BiH. Nakon mobilizacije broj naoružanih policajaca MUP-a RBiH iznosio je oko 30 000.
• Paravojne formacije SDS-a i JNA poèeli granatiranje Sarajeva. Prve granate na prigradska naselja ispaljene su sa srpskih položaja na Lapišnici, Borijama i Trebeviæu.
• JNA granatira TV repetitor na brdu Hum u Sarajevu i zgradu RTV BiH.
05. april 1992.
• Paravojne formacije SDS-a napale školu MUP-a na Vracama. Bio je to prvi tenskovsko-pješadijski napad srpskih snaga na Sarajevo. U napadu na školu MUP-a na Vracama uèestvovale su tekovske jedinice JNA, paravojne formacije SDS-a i paravojna Srpska dobrovoljaèka garda Željka Ražnjatoviæa Arkana. U školi se u trenutku napada nalazilo oko 800 srednjoškolaca i profesora. Srpske snage zauzele su školu nakon šest sati borbe. Uèenici i profesori su zarobljeni i potom razmijenjeni.
• Savjet za narodnu odbranu pod predsjedništvom sarajevskog gradonaèelnika Muhameda Kreševljakoviæa donio odluku o mobilizaciji TO grada Sarajeva.
• Srpske snage napadaju motel »Osmice«, lociran uz južni, periferni dio grada, na padinama Trebeviæa. Objekat je smješten na dominantnoj koti sa koje se mogao kontrolisati veæi dio sarajevskih opæina »Centar« i »Stari grad«. TO RBiH i pripadnici MUP-a RBiH odbijaju napad srpskih snaga.
• Specijalne jedinice Ministarstva unutrašnjih poslova RBiH ovladavaju objektima u centru Sarajeva koje su zaposjeli snajperisti SDS-a (hotel Holiday Inn)
• Poèinju borbe u regionu Teoèaka (sjeveroistoèna Bosna).
06. april 1992.
• Evropska unija i Sjedinjene Amerièke Države priznale nezavisnost Bosne i Hercegovine.
• Srpske paravojne formacije poèele otvorene artiljerijske napade na Sarajevo. Aprila i maja 1992 srpske snage su na sarajevskom ratištu angažovale preko 15 000 ljudi (JNA je u gradskim kasarnama raspolagala sa oko 5000 vojnika i oficira), oko 2000 oruða kalibra od 12,7 mm do 155 mm, oko 100 tenkova i transportera. U to vrijeme srpske snage su na jedan kilometar sarajevskog fronta raspolagale sa 35 oruða. Najveæa koncentracija oruða u historiji ratovanja do tada je zabilježena u bici za Berlin 1945. kada su ruske snage na dužni od kilometar imale 25 oruða.
• JNA i srpske paravojne snage napale Foèu i poèele etnièko èišæenje istoène Bosne. Zbog loše organizacije odbrane Foèa je pala gotovo bez borbi.
• 06. aprila srpske snage napadaju Zvornik, u kojem dolazi do teških borbi, posebno za Kula grad. Snage bosanskih Srba i JNA dvadeset dana vrše neprekidne napade na Kula Grad uz artiljerijsku i podršku avijacije, te upotrebu bojnih otrova. Kula Grad je branilo oko 150 boraca od toga 20 bez ikakvog oružja.
• Prema izvještaju Generalnog sekretara Ujedinjenih nacija Kofi Anana (Izvještaj o Srebrenici) od 15. novembra 1999, u prvih 60 dana rata oko milion stanovnika je raseljeno i protjerano dok je nekoliko desetina hiljada, uglavnom Bošnjaka, ubijeno.
07. april 1992.
• Specijalne jedinice MUP-a RBiH i drugih organiziranih patriotskih grupa u Sarajevu razbile i pohapsile prve grupe snajperista. Komandant specijalne jedinice MUP-a Dragan Vikiæ poziva patriote u borbu protiv okupatora i dijeli preostalo oružje. Uništena snajperska gnijezda u zgradi Skupštine i Vojne bolnice.
08. april 1992
• Predsjedništvo BiH ukida dotadašnji republièki štab Teritorijalne odbrane i donosi odluku o formiranju Štaba Teritorijalne odbrane Republike BiH. Predsjednišvo BiH takoðer je odluèilo da zvanièni pivremeni znak svih pripadnika Teritorijalne odbrane BiH bude bosanski grb štitastostog oblika plave boje, presjeèen bijelom dijagonalom, sa po tri zlatnožuta ljiljana u svakom polju. Za komandanta Štaba Teritorijalne odbrane imenovan je pukovnik Hasan Efendiæ, a za naèelnika štaba pukovnik Stjepan Šiber. Za glavnog operativca imenovan je general Jovan Divjak.
• 08. april obilježava se i kao dan Hrvatskog vijeæa obrane (HVO).
09. april 1992.
• U jeku artiljerijskog napada snaga bosanskih Srba, Predsjedništvo Republike BiH donosi odluku o objedinjavanju svih naoružanih snaga na teritoriji BiH i njihovom stavljanju pod jedinstvenu komandu Štaba Teritorijalne odbrane BiH.
• JNA napada Kupres. Od posljedica granatiranja gine veliki broj civilnog stanovništva, pretežno Hrvata.
10. april 1992.
• Ministarstvo odbrane RBiH izdalo privremeno uputstvo o organizaciji i upotrebi štabova i jedinica teritorijalne odbrane koje su potpisali ministar RBiH Jerko Doko i komandant Štaba TO RBiH Hasan Efendiæ.
• Jedinice Podgorièkog korpusa JNA granatiraju Dubrave (opæina Stolac) i izvode pokrete do Neuma i Podveležja.
• JNA posjeda položaje oko Doboja.
• JNA ulazi u Modrièu i rasporeðuje jedinice od Graèanice ka Tuzli.
• Srpske snage vrše snažne artiljerijske napade na Sarajevo. Granatiranju su izloženi gotovo svi vitalni objekti u gradu. Borbeni avioni RV JNA bombarduju repetitor na brdu »Hum« u Sarajevu, što dovodi do prekida emitovanja radio i televizijskog programa RTV BiH (RTV Sarajevo).
13. april 1992
• Jedinice JNA posjedaju položaje na sjeveroistoènoj strani Mostara i blokiraju južne prilaze gradu.
14. april 1992.
• JNA ponovo upotrebila Ratno vazduhoplovstvo na sarajevskom ratištu. Grad su bombardovala dva višenamjenska lovca tipa MiG-21. JNA je, inaèe, u napadu na BiH masovno upotrebljavala avijaciju. Dnevno je izvoðeno i do 50 avio-poletanja, tako da je do usvajanja rezolucije 781 Vijeæa sigurnosti UN-a o zabrani letenja iznad BiH izvršeno oko 2700 borbenih letova. JNA je avijaciju najèešèe koristila na ratištima u Jajcu, Gradaècu, Rogatici, Žepi, Maglaju, Bosanskom Brodu, Tesliæu, Zenici, Tešnju i Èapljini.
• Glavni štab TO RBiH izdao nareðenje kojim se nalaže jedinicama da, u saradnji sa MUP-om RBiH, vrši odbranu Sarajeva, štiti vitalne objekte te da izvrši blokadu kasarne JNA »Maršal Tito«. Nareðeno je i otvaranje komunikacije Sarajevo-Hadžiæi.
15. april 1992.
• Zvanièno osnovana Armija Republike Bosne i Hercegovine.
• Sve naoružane formacije u BiH stavljene su pod jedinstvenu komandu Štaba Teritorijalne odbrane Republike BiH (Armije RBiH).
• Sredinom aprila snage bosanskih Srba napadaju Derventu.
• Mjeseca aprila i maja 1992 godine intenzivirani su avio napadi bivše JNA na podruèju Posavine. Avioni su polijetali najèešæe iz Batajnice. Tokom aprila i maja 1992. Na posavskom ratištu oboreno je oko 10 aviona Ratnog vazduhoplovstva Jugoslavije.
• Administracija Sjedinjenih Amerièkih Država osudila upotrebu sile zbog izazivanja nasilne dezintegracije RBiH. Amerièki sekretar Dž. Baker izjavio je: »SAD snažno podržavaju teritorijalni integritet BiH, države koju smo priznali 06. aprila 1992«.
17. april 1992.
• Armija RBiH napada fabriku Pretis kod Vogošæe i zaplijenjuje 800 komada protivoklopnih prenosnih raketnih lansera »zolja« i »osa«. To oružje omoguæilo je odbranu Sarajeva od masovnih tenkovskih prodora JNA i paravojske SDS-a, mada je znatan dio tog oruða, zbog nedostatka cijevi veæeg kalibra, nenamjenski korišten.
• JNA i oružane formacije SDS-a (srpske snage) opkoljavaju Brèko i širi prostor oko Gradaèca.
19. april 1992.
• Snažan napad srbijanskih paravojnih formacija »Belih orlova« na Trgu heroja u Sarajevu. ARBiH odbija napad.
21. april 1992.
• Srpske paravojne formacije napale su Bosansku Krupu. U odbranu grada stavile su se jedinice Teritorijalne odbrane Bosanske Krupe, Cazina, Bihaæa i Velike Kladuše. Snage bosanskih Srba zauzele su grad s desne strane rijeke Une.
22. april 1992.
• Borbe u Sarajevu. ARBiH napreduje na zapadnim prilazima gradu. Razbijene snage bosanskih Srba na Ilidži. Težak poraz na Ilidži pretrpjele su jedinice Arkanove »Srpske dobrovoljaèke garde«. U borbama teško ranjen i komandant garde Željko Ražnjatoviæ-Arkan«, za kojim je Interpol ranije raspisao potjernicu zbog razbojništva. Nakon poraza na Ilidži Arkan se dugo nije pojavljivao na ratištima BiH. Njegove jedinice znaèajnija borbena dejstva izvodile su tek 1995. godine pri pokušaju potiskivanja ARBiH iz Kljuèa. Arkanove »Tigrove« kod Kljuèa su razbile jedinice Petog korpusa ARBiH. Željko Ražnjatoviæ Arkan kasnije je u Srbiji osnovao Stranku srpskog jedinstva. Ubijen je 15. januara 2000. u holu beogradskog hotela \"Interkontinental\". U borbama 22. aprila osloboðena je gotovo cijela Ilidža. Jedinice ARBiH kod hotela Srbija zaustavljaju pripadnici misije evropskih posmatraèa. Posmatraèi su potvrdili da su u blizini hotela pobrojali 23 poginula vojnika snaga bosanskih Srba. Nije utvrðeno ko je naredio povlaèenje ARBiH na polazne položaje. Ilidža je imala strateški znaèaj za Sarajevo obzirom da su na tom podruèju bile smještene glavne trafo-stanice i gradski vodovod. Na Ilidži se nalazila i glavna raskrsnica za sve pravce izlaza i ulaza u grad. Napad na Ilidžu planirao je Enver Hadžihasanoviæ, bivši potpukovnik JNA koji je stupio u redove ARBiH.
• Srpske snage blokirale Vlasenicu, grad u istoènoj Bosni u kojem je prema popisu stanivništva 1991 godine živjelo 53,3% Bošnjaka i 42,5% Srba. JNA pomaže Srpskoj dobrovoljaèkoj gardi i oružanim formacijama SDS-a da zauzmu grad. Poèinju progoni i masovna ubistva Bošnjaka Vlasenice.
24. april 1992.
• Tzv. Hrvatska zajednica Herceg Bosna reaguje na odluku Predsjedništva RBiH o objedinjavanju svih naoružanih snaga na teritoriji BiH, odbijajuæi staviti Hrvatsko vijeæe obrane (HVO) pod zajednièku komandu TO RBiH. Takvu politiku nisu prihvatile sve jedinice HVO-a što se posebno odnosi na postrojbe koje su djelovale u sjevernoj i sjeveroistoènoj BiH. HDZ svoje vojno krilo (HVO) smatralo je jedinom organiziranom vojnom silom koja se suprotstavlja JNA.
25. april 1992.
• Tenkovske jedinice JNA ulaze u Bratunac. JNA zajedno sa naoružanim pripadnicima SDS-a vrši masovne zloèine nad Bošnjacima Bratunca.
26. april 1992.
• JNA sa 11 tenkova opkoljava selo Snagovo i otvara vatru po naselju nakon èega su paravojne jedinice poznate kao »Beli orlovi« upale u selo i ubile 38 ljudi (žena, djece, muškaraca).
• 26. aprila proglašena je Savezna Republika Jugoslavija. SRJ ne obuhvata teritorijom BiH gdje su ostavljene znaèajne vojne snage kako bi podmirile potrebe samoproglašene srpske države (oko treæine ukupnih vojnih potencijala). Od tog datuma SRJ rat u BiH predstavlja kao graðanski.
28. april 1992.
• JNA vrši artiljerijske napade na Tomislavgrad.
• Inžinjerijska jedinica JNA ruši most na rijeci Savi kod Brèkog.
• Predsjedništvo RBiH donosi odluku sa zakonskom snagom kojom se formira državna komisija za prikupljanje èinjenica o poèinjenim ratnim zloèinima.
• Krajem aprila 1992 Teritorijalna odbrana/Armija RBiH broji oko 100 000 ljudi.
01. maj 1992.
• Snage bosanskih Srba napadaju Brèko. Dobro naoružane srpske formacije, potpomognute jedinicama JNA, ovladale su centrom grada. Poèinje progon nesrpskog stanovništva, a izbjeglice se kreæu prema rubnim, južnim podruèjima grada. Na Dizdaruši, Omerbegovaèi, u Donjem Rahiæu i Rijekama formirane su linije odbrane Armije RBiH. Bila je to zona odgovornosti 108 Brèanske brigade koja je kasnije preimenovana u 215 vitešku brigadu Armije RBiH.
02. maj 1992.
• Bitka za Sarajevo. Prema centru Sarajeva 02 maja 1992 godine krenule su kolone tenkova i oklopnih transportera JNA. Kolona koja se probijala od Nedžariæa ka centru grada zaustavljena je pošto su borci ARBiH uništili jedan tenk i otvorili žestoku vatru na ostatak kolone. Ta jedinica brzo je primorana na povlaèenje. Druga kolona oklopnih vozila krenula je iz kasarne Maršal Tito, prema Predsjedništvu BiH, no i ona je bila primorana na povlaèenje. Srpske snage izvode tenkovsko-pješadijski napad i sa Grbavice. Dijelovi te kolone uspijevaju se probiti do platoa »Skenderija«. U odsudnim trenucima bitke elitne jedinice JNA nalazile su se svega stotinjak metara od zgrade Predsjedništva BiH. Napad je poèeo i iz komande Druge vojne oblasti na Bistriku. Vozila su došla do Skenderije i djelimièno prešla most prema Predsjedništvu. Niški specijalci nalazili su se stotinjak metara od zgrade Predsjedništva BIH koja se našla na žestokom udaru artiljerije. Vojnici JNA iskakali su iz vozila i koritom Koševskog potoka krenuli prema Predsjedništvu. Borbu je prihvatilo obezbjeðenje zgrade, a u meðuvremenu je pozvana i jedna protivoklopna grupa koja je za kratko vrijeme stigla na bojište i uništila dva tenka i dva oklopna transportera. Zapaljena su i dva terenska vozila JNA u kojima su bili vojnici. Jedinice ARBiH krenule su u gonjenje poraženog neprijatelja koji se povlaèio prema Vracama i prema kasarni na Bistriku. U Kontranapadu ARBiH je probila srpske linije na Vracama. Nejasno je zašto je napad obustavljen upravo u trenutku kada su snage bosanskih Srba i JNA napuštali položaje na Vracama. Dijelovi jedinica srpskih snaga (niški specijalci) zarobljeni su u Domu armije u Sarajevu. Tog dana na sarajevskom aerodromu Butmir zarobljen je predsjednik Predsjedništva BiH Alija Izetbegoviæ kojeg su, po slijetanju aviona umjesto vojnika UNPROFOR-a doèekali vojni policajci JNA. Izetbegoviæ se vraæao sa pregovora u Lisabonu. Odveden u Lukavicu upravo u vrijeme žestokih borbi oko Predsjedništva BiH. U meðuvremenu, komanda Druge vojne oblasti JNA na Bistriku stavljena je u potpuno okruženje. U borbama 02. maja uništeno je 7 tenkova i 6 oklopnih transportera JNA te više terenskih vozila i kamiona. Nakon poraza JNA, u noæi izmeðu 02 i 03 maja komandant Druge vojne oblasti general Milutin Kukanjac ponudio je iz opkoljene komande da se njemu i ostalim vojnicima omoguæi izvlaèenje u zamjenu za predsjednika Izetbegoviæa. U dramatiènim pregovorima, voðenim izmeðu èlanova predsjedništva BiH Ejupa Ganiæa i Stjepana Kljujiæa sa generalima JNA koje je predvodio Vojislav Ðurðevac, dogovoreni su principi razmjene. Pregovori su »u živo« prenošeni signalima RTV BiH. Èlan predsjedništva RBiH Fikret Abdiæ, koji æe se kasnije pridružiti srpskim snagama u napadu na RBiH i povesti narod Velike Kladuše u bratoubilaèki rat sa ARBiH, bio je spreman preuzeti funkciju predsjednika predsjedništva RBiH. Fikret Abdiæ, èije su paravojne snage poražene u ratu, optužen je za ratne zloèine. Pobjegao je u Hrvatsku gdje ga je, sve do pada HDZ-a štitila Tuðmanova vlast. Polovinom 2001 godine, na osnovu optužnice za ratne zloèine i zloèine protiv civila u Bosanskoj krajini, uhapsila ga je policija Republike Hrvatske. 3. maja iz Lukavice je krenula kolona sa oko 30 vozila i zaputila se prema kasarni na Bistriku. Nakon što su se na vozila ukrcali general Kukanjac i njegovi vojnici, te nakon što je utovarena oprema, kolona se zaputila prema Skenderiji. U momentu kada se vozilo s predsjednikom Izetbegoviæem nalazilo kod Èobanije, ARBiH je zaustavila kolonu. Prvi dio kolone nastavio je put prema Vrbanja mostu dok je drugi dio kolone sa dokumentacijom i MTS-om odvezen u MUP BiH. U pucnjavi koja je nastala, poginulo je pet oficira JNA. Zarobljeno je 100 vojnika i 30 oficira i podoficira JNA.
03. maj 1992
• Snage bosanskih Srba preuzele kontrolu nad Dobojem. Doboj je bio važno saobraæajno èvorište i industrijski centar sjeverne Bosne. U tom gradu i prije izbijanja sukoba bio je stacioniran veliki broj garnizona bivše JNA. Dio graðana, pretežno Bošnjaka i Hrvata izbjegao je iz Doboja na slobodna podruèja južno i istoèno od grada, formirajuæi na tim teritorijama operativne grupe Doboj-jug i Doboj-istok (ARBiH).
04. maj 1992.
• Kako bi ispitao moguænosti mirovnih operacija u BiH, u Sarajevo stigao Generalni podsekretar za mirovne operacije UN-a Marak Gulding. Gulding je razgovarao sa predstavnicima tri konstitutivna naroda; Alijom Izetbegoviæem, Mariofilom Ljubiæem i Radovanom Karadžiæem.
• Snage bosanskih Srba 4. maja napadaju Goražde i zauzimaju dio opæine. Borbe su voðene svakodnevno, a Goražde je neprekidno granatirano, sve do kontraudara ARBiH 18 septembra kada je osloboðena cijela teritorija opæine Goražde.
08. maj 1992.
• JNA vrši napad na Skelane, mjesto u istoènoj Bosni. Nakon tenkovskih i minobacaèkih napada uhvaæeno je i ubijeno oko 50 muškaraca, Bošnjaka.
• Srpske snage kombinovanim tenkovskopješadijskim napadima zauzimaju Mostar do lijeve obale Neretve. Mostarski bataljon ARBiH nije raspolagao protivoklopnim oružjem kojim bi zaustavio tenkove T-84 JNA. U toj borbi Mostarski bataljon bio je prinuðen na povlaèenje na desnu obalu Mostara i pretrpio je teške gubitke. Iako dobro naoružan HVO na srpske napade na Mostar 08 aprila nije reagovao. Mostarski bataljon ponovo je formacijski popunjen do 13 maja kada je za komandanta bataljona postavljen potpukovnik bivše JNA Arif Pašaliæ.
09. maj 1992.
• Srpske snage u selu Grogovo pred seoskom džamijom ubile su 50 ljudi. Najmlaðe žrtve imale su 15 godina.
10. maj 1992
• Naredbom Generalštaba JNA tadašnje komande i jedinice JNA na podruèju BiH preimenovane su u jedinice Vojske »Srpske Republike Bosne i Hercegovine«. Naredbom naèelnika Generalštaba JNA generala Blagoja Adžiæa formiran Glavni štab Vojske Republike Srpske BiH, a za komandanta štaba postavljen je general Ratko Mladiæ. Za neèelnika štaba postavljen je general Manojlo Milovanoviæ.
• JNA se »zvanièno« povukla iz Bosne i Hercegovine. U saopštenju za javnost naglašeno je da se iz BiH povlaèe jedinice JNA, odnosno Vojska SRJ, a u saopštenju za Sekretarijat UN-a navodi se da se iz BiH povlaèe »graðani SRJ«.
• Srpske snage na sarajevskom ratištu napadaju Mojmilo, Ozrensku i Vrbovsku ulicu. Mojmilo je dominantna kota na južnom, perifernom dijelu sarajevske opæine »Novi grad«. Ovladavanjem Mojmilom srpske snage stekle bi povoljne uslove za odsijecanje Dobrinje i slamanje otpora u tom dijelu grada. Srpske snage izvode snažne tenkovsko-pješadijske napade na Mojmilo. Mojmilo, Ozrensku i Vrbovsku ulicu napadala je Sarajevska brdska brigada VRS (oko 700 vojnika), pod komandom kapetana Veljka Draškoviæa. Odbranu su organizirale dvije èete »Odreda Mojmilo« ARBiH, pod komandom bivšeg poruènika JNA Bislima Zurapia. U borbama »prsa u prsa« poginulo je 47 srpskih i 6 vojnika ARBiH. Uništeni su jedan tenk i 3 oklopna transportera VRS. Srpske snage vraæene su na polazne položaje. Srpska TV Srna objavila je da je Mojmilo branilo »preko 2000 muslimanskih zelenih beretki«.
• Opæinski stožer HVO Busovaèa izdaje zapovjed o zavoðenju blokade Busovaèe iz svih pravaca i stupanju u kontakt sa srpskom vojskom na Kaoniku u cilju bezbjedne evakuacije JNA iz kasarne. Stožer daje ultimatum Armiji RBiH za predaju naoružanja i stavljanje pod komandu HVO-a, ukljuèujuæi i stavljanje obilježja HVO-a. Zapovjed su potpisali dopredsjednik HVO Dario Kordiæ i zapovjednik opæinskog stožera HVO Busovaèa Ivo Brnada. Dario Kordiæ æe nakon smrti predsjednika HDZ-a Mate Bobana preuzeti liderstvo u stranci. Februara 2001 godine Meðunarodni sud pravde u Hagu osudio je Kordiæa za ratne zloèine nad Bošnjacima srednje Bosne izrekavši mu kaznu od 25 godina zatvora.
12. maj 1992
• Generalni sekretar UN-a Butros Gali, na osnovu posjete Maraka Guldinga BiH, podnio izvještaj Vijeæu sigurnosti. U izvještaju se, izmeðu ostalog, navodi da je Sarajevo izloženo teškom i nasumiènom granatiranju i snajperskoj vatri, da su jaka neprijateljstva izražena i u drugim podruèjima posebno u Mostaru, dolini Neretve, Istoènoj Bosni i Bosanskoj Krupi, da meðunarodni posmatraèi smatraju kako bosanski Srbi uz podršku JNA nastoje stvoriti etnièki èista podruèja te da su borbe i zastrašivanja dovela do masovnog raseljavanja stanovništva.
14. maj 1992
• Srpske snage sa brda Mojmilo vrše napad na Sarajevo. U kontraudaru jedinice ARBiH potiskuju neprijatelja s brda Mojmilo.
• Usvojena platforma o djelovanju Predsjedništva RBiH u ratnim uslovima.
15. maj 1992
• Jedinice JNA u Tuzli vrše pokrete s ciljem izmještanja efektiva na položaje oko grada. U ranim jutarnjim satima ARBiH postavlja zasjedu na raskrsnici Brèanske malte, u sadejstvu sa MUP-om. Zasjedi je nareðeno da se kolona JNA mirno propusti. Prema kazivanjima oèevidaca jedan vojnik JNA iz kolone otvorio je vatru na okolne solitere našta su pripadnici ARBiH odgovorili vatrom iz svog raspoloživog oružja. Serija eksplozija u zapaljenim vozilima stvorila je pometnju meðu pripadnicima JNA, koji su tom prilikom pretrpjeli velike gubitke. Bilans bitke je 160 poginulih i 200 ranjenih vojnika JNA.
• ARBiH u Tuzli napada vojni magazin JNA Kozlovac i zaplijenjuje oko 9000 cijevi i veæe kolièine ostalog vojnog materijala. Tim oružjem naoružane su jedinice ARBiH u Tuzli, Gradaècu, Graèanici, Srebreniku, Brèkom, Kalesiji i Živinicama.
• Vijeæe sigurnosti Ujedinjenih naroda donijelo je rezoluciju kojom se nalaže povlaèenje iz BiH oružanih formacija susjednih zemalja.
16. maj 1992
• Formirana prva brigada Armije RBiH »Prva tuzlanska brigada«.
• Intenzivne borbe u Sarajevu (Pofaliæka bitka) izmeðu ARBiH i snaga bosanskih Srba. 15. maja srpske snage uputile su ultimatim ARBiH i stanovništvu Pofaliæa da predaju oružje, pripremivši se za napad 16. maja rano ujutro oko 5 sati. ARBiH krenula je u napad sat ranije. U napadu na položaje VRS krenuli su dva pofaliæka i velešiæki odred ARBiH, u sadejstvu sa dijelovima Prvog sarajevskog odreda, grupom boraca iz Buæa Potoka, specijalnom jedinicom MUP-a RBiH, jedinicom Vojne policije i manjim grupama boraca iz drugih dijelova Sarajeva. Borcima ARBiH suprotstavila se Pofaliæka brigada VRS koja je brojala oko 1700 boraca, paravojna formacija »Beli orlovi« sa 380 boraca, oko 100 »srpskih policajaca« i grupa paravojne formacije »Vukodlaci«. Srpskim snagama nanesen težak poraz u Sarajevskom naselju Pofaliæi, preduhitrena je srpska operacija koja je imala za cilj presjecanje grada na liniji Žuè-Pofaliæi-kasarna Maršal Tito-Grbavica i stvoreni su uvjeti za napredovanje ARBiH u pravcu strateški važnog platoa Žuè sjeverno od Sarajeva. U borbama je poginulo oko 260 srpskih vojnika. Voða bosanskih Srba Radovan Karadžiæ, nakon bitke je izjavio: »Ovo je najveæi poraz Srba od Kosova do danas«.
• ARBiH napada položaje snaga bosanskih Srba i JNA na Fortici (Hercegovina). Podveleška èeta u sadejstvu sa Mostarskim bataljonom, nanosi znaèajne gubitke srpskim snagama. U toj akciji zaplijenjena je baterija haubica 122 mm, baterija minobacaèa 120 mm i preko 30 vozila sa dosta municije i drugog MTS-a. ARBiH nastavlja oslobaðanje podveleških sela. Zaplijenjeno oružje oduzima HVO za svoje potrebe tražeæi istovremeno, preko svog izaslanika Jasmina Jaganjca, da Mostarski bataljon obustavi napade na položaje snaga bosanskih Srba.
18. maj 1992
• Prilikom dislokacije jedinica JNA iz Zenice ARBiH zaplijenila 20 tenkova i cjelokupno naoružanje opæinskog i okružnog štaba TO koje je èuvala JNA.
• Jedinice ARBiH napale kolonu JNA na dionici puta Kladanj – Visoko i zaplijenile 9 PA topova, 9 vozila, dvije cisterne goriva i ostalog MTS-a.
• U Zenici formirana Prva zenièka brigada.
19. maj 1992
• Poèinju borbe izmeðu ARBiH i snaga bosanskih Srba kod Novog Šehera i Tešnja. Borbe se vode sve do polovine avgusta. Srpske snage u ovim napadima koriste i avijaciju.
22. maj 1992
• BiH primljena je u punopravno èlanstvo Ujedinjenih nacija, èime je potvrðena njena nezavisnost i suverenitet.
• JNA granatira prigradska naselja Bihaæa.
25. maj 1992
• Sefer Haliloviæ postavljen za komandanta Armije RBiH (Haliloviæ je preuzeo dužnost naèelnika Glavnog štaba Armije RBiH).
• U selu Hambarine, Bosanska Krajina, srpske snage ubile su oko 1000 Bošnjaka, civila.
26. maj 1992
• Srpske snage poèinju masovne egzekucije Bošnjaka u Kozarcu, istoèno od Prijedora. Od 25 do 29 maja ubijeno je više od 3000 Bošnjaka, pretežno civila.
27. maj 1992
• Srpske snage granatirale Sarajevo. Sa dvije minobacaèke granate pogoðen centar grada, ulica Ferhadija, nedaleko od gradske tržnice. Ubijeno je 16 a ranjeno 40 civila. Veæina ubijenih i ranjenih èekala je u redu za hljeb. Prvi put zastrašujuæe slike iskasapljenih tijela obišle su svijet, što je izazvalo zgražavanje civilizirane Evrope èije su voðe do tada pokušavale prikriti pravu prirodu rata u BiH.
30. maj 1992
• Rezolucijom 757 Vijeæe sigurnosti nametnulo sveobuhvatne ekonomske sankcije Saveznoj Republici Jugoslaviji, zbog direktne podrške snagama bosanskih Srba.
• Krajem maja 1992 srpske snage su u Ahatoviæima i Dobroševiæima, kod Sarajeva, ubile 200 civila dok je tristo zatvoreno u koncentracione logore i zatvor u Rajlovcu, bivšoj kasarni JNA.
• Od 30 maja do 04 juna srpske snage u Prijedoru su ubile oko 1000 Bošnjaka (samo u glavnoj ulici u Prijedoru 29 i 30 maja ubijeno je više od 200 civila bošnjaèke i hrvatske nacionalnosti). Krajem juna 1992 godine srpske snage su Prijedoru i okolnim selima ubile još 2500 civila. Srpske snage iz Bosanske Krajine za vrijeme rata prisilno su protjerale oko 350 000 Bošnjaka i Hrvata. Mnogi su završili u nekima od 100 koncentracionih logora formiranih na podruèju Bosanske Krajine (samo na podruèju opæine Prijedor formirano je 42 logora). Po zlu su poznati Omarska, Keraterm, Tomašice, Trnopolje, Manjaèa itd.
04. jun 1992
• Pojaèano granatiranje Sarajeva. Situaciju u opkoljenom gradu najbolje oslikava ratni izvještaj Regionalnog štaba TO Sarajevo: »U toku noæi agresor je dejstvovao manjim intenzitetom po dijelovima grada. U 20.00 sa Poljina je dejstvovala artiljerija po naseljima Šip i Kobilja Glava. U 20.40 iz ulice Rave Jankoviæ (Grbavica) pucao je tenk po Pofaliæima, a PAM-om i snajperom pucano je po raskrsnici kod Ekonomske škole, Pofaliæima i po Humu. U 21.00 Višecjevni bacaè raketa djeluje iz Vogošæe po Kobiljoj Glavi, a u 21.15 primjeæena su dva helikoptera iznad Borija i dva iznad Mrkoviæa. Agresor artiljerijom sa Vraca, Rajlovca, Ilidže i Lukavice granatira Stari Grad, Ciglane, Koševsko Brdo, Hrasnicu, Dobrinju, Sokoloviæ Koloniju, Briješæe i Novi Grad. Ranjenih i poginulih civila je na sve strane. Mrtve niko i ne stiže da broji«.
• U Sarajevu formirana Prva sandžaèka brigada.
05. jun 1992
• Posredstvom UNPROFOR-a postignut je sporazum o uspostavi humanitarnog zraènog mosta do Sarajeva. Jula 1992 UNHCR poèeo dopremanje humanitarne pomoæi preko sarajevskog aerodroma. Do avgusta 1994 isporuèeno oko 18 000 tona humanitarne pomoæi.
• Dogovorena predaja najveæe sarajevske kasarne »Maršal Tito«. JNA napušta kasarnu iz koje je djelovala vatrom po vojnicima i civilima. Poèetkom rata vojnik JNA iz kasarne »Maršal Tito« ubio je djeèaka koji je igrao košarku s drugovima na obližnjem terenu.
08. juni 1992
• Operacija »Ljeto 92«. Cilj operacije ARBiH bio je proboj iz okruženja i spajanje sa snagama ARBiH s druge strane gradskog obruèa. Plan za izvoðenje operacije donio je naèelnik Štaba Vrhovne komande ARBiH Sefer Haliloviæ a jedinicama je komandovao Mustafa Hajrulahoviæ-Talijan. Borbena djelovanja poèela su u 05.00. Pravci napada su plato Žuè sa dominantnom kotom Orliæ, Kobilja Glava i Poljine, Kromolj i Orlovac, Gazin Han i Obhodža, Vidikovac (Trebeviæ) i Vraca. ARBiH vrši proboj srpskih linija oko Sarajeva na svim pravcima napada; Kromolj, Trebeviæ, Vraca, Žuè. Djelovanja na drugim pravcima imala su za cilj vezivanje neprijateljskih snaga. Osloboðena je strateški važna kota Orliæ na brdu Žuè i zaplijenjene veæe kolièine MTS-a. Istovremeno, voðene su teške borbe na Poljinama, platou sjeverno od Sarajeva. Na Poljinama se nalazilo najjaèe artiljerijsko uporište snaga bosanskih Srba na sarajevskom ratištu. Jedinice ARBiH na tom dijelu ratišta pretrpjele su poraz, uprkos prodoru kroz prve linije VRS u dužini od 1,5 km. Poljine su bile najjaèe srpsko uporište ne samo na sarajevskom veæ i bosanskohercegovaèkom ratištu. Broj poginulih boraca ARBiH 08. juna na ovom frontu još nije objelodanjen mada, nezvanièno, iznosi oko 200. Do kraja rata Poljine su ostale pod kontrolom VRS. Mirovnim sporazumom to podruèje integrirano je u Federaciju BiH.
• Snage bosanskih Srba pokreæu ofanzivu »Vidovdan«. Cilj ofanzive je ovladavanje Posavinom, odnosno uspostava koridora kojim bi se Bosanska Krajina povezala sa Istoènom Bosnom i Hercegovinom. Snage bosanskih Srba napale su linije odbrane ARBiH i HVO-a duž cijele linije fronta od Bosanskog Broda preko Dervente do Doboja. U jesen 1992 godine snage Bosanskih Srba zauzimaju Bosanski Brod i preko Brèkog se spajaju sa svojim jedinicama u istoènoj Bosni.
11. juni 1992
• U Kotor Varoš su, uz pucnjavu iz automatskog oružja ušle srpske »specijalne jedinice« iz Banjaluke. Na strateškim mjestima u gradu postavljena su mitraljeska gnijezda, dok su se jedinicama iz Banjaluke u teroru nad nesrpskim stanovništvom pridružile lokalne paravojne formacije SDS-a.
12. juni 1992
• Srpske paravojne formacije napale Bihaæ, središte Cazinske Krajine.
14. juni 1992
• Jedinice ARBiH (Mostarski bataljon) i HVO-a forsiraju Neretvu i oslobaðaju lijevu obalu Mostara. Srpske snage povlaèe se ka Nevesinju.
15. juni 1992
• U Višegradu, u kuæi Adema Omeragiæa srpske snage su spalile 64 civila meðu kojima najviše žena, djece i staraca iz sela Koritnik i Sase. U plamenoj grobnici gotovo je istrijebljena porodica Kurspahiæ.
17. juni 1992
• VRS poèinje snažne napade na Zlatište (objekat MUP-a na padinama Trebeviæa) i Debelo Brdo (dominantna kota iznad centra Sarajeva u blizini Zlatišta). Obje su kote vazdušnom linijom od predsjedništva BiH udaljene oko 700 metara. Napadi VRS traju tri dana, uz žestoko granatiranje položaja ARBiH. Voðene su i borbe prsa u prsa, jer su rovovi ARBiH i VRS na tom dijelu ratišta bili udaljeni jedni od drugih svega 30 do 100 metara. ARBiH odbila je ove napade. MUP-ov objekat na Zlatištu kasnije je zauzela VRS pod direktnom komandom Ratka Mladiæa, a Debelo Brdo ostalo je u rukama ARBiH do kraja rata. Debelo Brdo posljednji put srpske snage pokušale su zauzeti polovinom juna 1995 godine, i tada je napadom na ovu kotu koamandovao èetnièki vojvoda Vojislav Šešelj (predsjednik Srpske radikalne stranke). Šešeljevi èetnici pretrpjeli su tad težak poraz. Vojvoda Šešelj pred kamerama je priznao da je na Debelom Brdu, tokom dvodnevnih borbi juna 1995, poginulo 27 èetnika.
18. juni 1992
• Poèela izgradnja vojnog aerodroma Èoraliæi kod Cazina. Aerodrom je izgraðen za mjesec dana. Dužina piste je bila 1300 a širina 30 metara. Ovaj aerodrom ima izuzetno znaèenje za Bihaæki region tokom rata u BiH jer su piloti bosanskohercegovaèkog zrakoplovstva tokom ratnih avioletova u opkoljenu enklavu dopremili znatne kolièine MTS-a. Zraèni most bio je jedina fizièka veza izmeðu Bihaækog okruga i ostatka slobodne teritorije. Let preko okupiranih dijelova RH bio je veoma rizièan i svaki helikopter prilikom preleta teritorije tzv. RSK pretrpio je barem pet direktnih pogodaka srpske PVO. Piloti Zrakoplovne baze Bihaæ u periodu od 1994/95 godine izvršili su 202 borbena leta i zraènim putem prebacili oko 500 tona ubojnih sredstava, repromaterijala za potrebe namjenske industrije, kao i materijale za potrebe bolnice.
19. juni 1992
• U Višegradu, na novom mostu Srpske snage ubile su 147 Bošnjaka. Mnoge žrtve su spaljene kako bi se sakrili tragovi zloèina.
20. juni 1992
• Predsjedništvo BiH donosi odluku o proglašenju ratnog stanja u BiH. Istovremeno je proglašena Opšta javna mobilizacija na teritoriji RBiH.
• Do kraja juna 1992 srpske snage u BiH formirale su 94 koncentraciona logora i zatvora. Najpoznatiji su Manjaèa, Omarska, Keraterm (svi na podruèju Bosanske Krajine). Do tada je, prema podacima UNHCR-a, protjerano ili je izbjeglo oko 370 000 Bošnjaka. Do kraja 1992 godine u BiH je registrovano oko 2 000 000 izbjeglica. Više od 17 000 ljudi, prema podacima Arhiva Državne komisije za razmjenu ratnih zarobljenika, uglavnom muškaraca, i dalje se smatraju nestalim u BiH.
21. juni 1992
• Žestoke borbe na Dobrinji (Sarajevo). VRS napada aerodromsko naselje i ovladava njime uz pomoæ tenkova i oklopnih transportera. Odmah po ulasku u naselje vrši egzekucije civilnog stanovništva. Ubijeno je oko 100 civila.
25. juni 1992
• U okolini Kotor Varoši vode se borbe izmeðu srpskih snaga i pripadnika ARBiH. Tom prilikom poginuo je pripadnik srpskih snaga što je rezultiralo odmazdom nad preostalim Bošnjacima u Kotor Varoši. Istog dana srpske snage su u tom gradu ubile više desetina civila. Do kraja rata srpske snage su u Kotor Varoši ubile 81 civila. Broj ubijenih na podruèju cijele opæine iznosi 1821.
27. juni 1992
• U Višegradu, na Bikavcu, u kuæi Mehe Aljiæa, srpske snage spalile su 72 Bošnjaka, najviše žena i djece.
29. juni 1992
• U Sarajevo doputovao predsjednik Republike Francuska Fransoa Miteran. Bila je to prva posjeta nekog stranog državnika BiH od njenog meðunarodnog priznanja. Fransoa Miteran bio je pobornik evropske politièke opcije privržene Srbima, opcije koja je svo vrijeme rat u BiH nastojala prikazati kao graðanski. U to vrijeme u svijetu je raslo negativno raspoloženje prema srpskoj politici na Balkanu, posebno prema bosanskim Srbima, jer su prièe i slike o genocidu poèele da stižu i do graðana evropskih i amerièkih metropola. Svijetom je, do posjete Miterana Sarajevu, vladalo opæe ubjeðenje da je neophodno vojno intervenisati u BiH kako bi se sprijeèio zloèin koji su nad civilnim stanovništvom provodile srpske snage. Fransoa Miteran amortizovao je planove meðunarodne zajednice za odluènu akciju u BiH.
02. juli 1992
• Predsjedništvo RBiH usvojilo platformu za djelovanje u ratnim uslovima.
03. juli 1992
• Na naselje Grahovište (Kobilja Glava) Sarajevo, ispaljena je tenkovska granata sa srpskog položaja na Orahovom brijegu. Ubijeno je sedmero i teže ranjeno troje djece.
12. juli 1992
• ARBiH izvodi napad na Putnikovo brdo, jedno od najveæih vojnih uporišta snaga bosanskih Srba u BiH. ARBiH razbija snage bosanskih Srba na Putnikovom brdu i vrši prodor prema Doboju. Srspki gubici se procjenjuju na oko 400 mrtvih i desetine ranjenih.
• Poèetkom jula u Goraždu formirana Prva drinska brigada, a za komandanta je postavljen Zaim Imamoviæ.
15. juli 1992
• Formirana Prva Mostarska brigada, što znatno doprinosi konsolidaciji bosanskohercegovaèkih patriotskih snaga u dolini Neretve.
19. juli 1992
• HVO napušta lijevu obalu Neretve povlaèeæi tom prilikom sva protivoklopna, protivavionska oruða i zemaljsku artiljeriju. Kako bi izbjegli srpske artiljerijske udare borci ARBiH vršili su stalno primicanje neprijateljskim položajima tako da je na tom dijelu ratišta èesto voðena borba prsa u prsa što je znatno demoralisalo srpske vojnike.
31. juli 1992
• ARBiH napada položaje VRS na Poljinama i Vogošæi. Cilj operacije je proboj obruèa oko Sarajeva i spajanje sa snagama ARBiH u Visokom. ARBiH istovremeno vrši napade i s vanjske strane obruèa. U poèetnoj fazi napada probijene su prve linije jedinica VRS, ali je svaki daljni pokret jedinica ARBiH onemoguæem snažnim djelovanjem artiljerije. U dvodnevnim borbama na Poljinama i na prilazima Vogošæi, ARBiH nije uspjela probiti obruè oko Sarajeva.
01. avgust 1992
• Snage bosanskih Srba otvorile vatru na pripadnike mirovnih snaga UN-a u sarajevskom naselju Sokolje i ranili èetiri »mirovnjaka«.
03. avgust 1992
• ARBiH oslobaða Trnovo i Rogoj. Presjeèena je komunikacija Foèa-Lukavica-Pale. Zaplijenjene su velike kolièine oružja i opreme.
• VRS vrši artiljerijsko-raketne napade na Sarajevo. U napadima korištene rakete zemlja-zemlja, modificirane avio-bombe i bojni otrovi, a na podruèju Trnova i Rogoja djelovala je i borbena avijacija JNA.
05. avgust 1992
• Jedinice VRS pod komandom Bogoljuba Peroviæa vrše pokolj Bošnjaka u selu Kramer kod Rogatice.
06. avgust 1992
• ARBiH napada položaje VRS na Stupu i u Kasindolskoj ulici (Sarajevo). Borci ARBiH probili prve redove VRS i ovladali sa više znaèajnih objekata na pravcu napada. Tokom narednog dana VRS vrši tenkovsko-pješadijske napade i vraæa izgubljene pozicije pod svoju kontrolu.
07. avgust 1992
• U artiljerijskom napadu na Sarajevo srpske snage su na raskrsnici ulica Ivana Krndelja i Braæe Ribar ubile 6 a ranile 8 civila.
12. avgust 1992
• Rezolucijom Vijeæa sigurnosti UN-a osuðeno je »etnièko èišæenje« koje u BiH provode srpske snage.
15. avgust 1992
• U Bužimu formirana 105. Bužimska udarna krajiška brigada. Za komandanta brigade postavljen je Izet Naniæ. Reorganizacijom Petog korpusa i jedinica, brigada kasnije dobija naziv 505. bužimska brigada. Tokom rata poginulo je 474 borca 505. bužimske brigade.
• Poèele borbe za oslobaðanje Goražda.
18. avgust 1992
• Odlukom Predsjedništva RBiH od 18 avgusta i naredbom Štaba Vrhovne komanda Armije RBiH od 29 septembra 1992 godine, formiran je Prvi korpus Armije RBiH sa sjedištem u Sarajevu. U korpus su ušle sve jedinice sarajevske regije sa oko 30 000 vojnika. Tokom rata Prvi korpus su vodila trojica komandanata, divizijski general Mustafa Hajrulahoviæ-Talijan (1957-1998), brigadni general Vahid Karaveliæ i brigadni general Nedžad Ajnadžiæ. Divizijski general Mustafa Hajrulahoviæ Talijan rodjen je 22 januara 1957 godine u Banjaluci. Mornarièku vojnu akademiju završio je 1979 nakon èega je rasporedjen u Divizion pomorskih diverzanata, gdje je obavljao dužnost komandanta. Bivšu JNA napustio je marta 1991 i medju prvima se ukljuèio u pripremu i organizaciju odbrane BiH. Tokom rata bio je komandant Regionalnog štaba TO Sarajevo, komandant Prvog korpusa ARBiH i naèelnik obavještajne uprave Generalštaba ARBiH. Iznenadna smrt, 1998 godine, zatekla ga je na dužnosti naèelnika Uprave za obavještajni rad i sigurnost Zajednièke komande Vojske Federacije BiH.
19. avgust 1992
• Pri Štabu Vrhovne komande ARBiH u Sarajevu je osnovano vazduhoplovno odjeljenje, preteèa Ratnog zrakoplovstva ARBiH.
20. avgust 1992
• Snage bosanskih Srba vrše napade na prostore pod kontrolom ARBiH kod Brèkog. Posebno su žestoki bili napadi na Brodušu.
• ARBiH sa Igmana, Hrasnice i iz Sokoloviæ Kolonije napada položaje VRS na Ilidži, Stupskoj petlji i Nedžariæima, u namjeri da probije obruè oko Sarajeva. Na ilidžanskom frontu probijene linije VRS, ali se jedinice ARBiH nisu uspjele spojiti sa snagama u gradu. HVO Kiseljaka sprijeèio jedinice ARBiH iz Visokog da proðu preko teritorije koju su kontrolisale hrvatske formacije.
23. avgust 1992
• U artiljerijskim napadima na Sarajevo srpske snage su ubile 16 civila, na više lokacija u gradu.
24. avgust 1992
• VRS nastoji ovladati položajima u Otesu i na Stupskom Brdu (Sarajevo). Izvodi snažne tenkovsko-pješadijske napade na linije odbrane ARBiH i MUP-a RBiH, ali bez uspjeha. Od 20. avgusta pa do 01. septembra napadi na zapadnom sarajevskom ratištu smjenjuju se s obje strane. ARBiH pokušava proboj iz obruèa a VRS iznenadnim napadima i kontra-napadima nastoji osujetiti napredovanje ARBiH i potisnuti njene jedinice prema centru grada. Voðene su teške borbe uz neznatna pomjeranja linija fronta. Treba, meðutim, istaæi da je ratište na ovom podruèju bilo izuzetno teško, i da je svako pomjeranje fronta, makar se radilo o nekoliko desetina metara, predstavljalo uspjeh kako za jednu tako i za drugu stranu.
26. avgust 1992
• U Londonu održana Konferencija o bivšoj Socijalistièkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji (Londonska konferencija). Na Londonskoj konferenciji inicirana je Meðunarodna konferencija o bivšoj Jugoslaviji. Tokom rata, pod okriljem Meðunarodne konferencije o bivšoj Jugoslaviji poduzimani su napori da se pregovorima doðe do politièkog rješenja sukoba. Za kopredsjednike Glavnog odbora konferencije izabrani su predstavnik Generalnog sekretara UN-a Sajrus Vens i predstavnik Predsjedništva Evropske zajednice lord Dejvid Oven. Meðunarodna konferencija o bivšoj Jugoslaviji razvila je osnovu za politièko rješenje sukoba u BiH odbijajuæi stvaranje tri teritorijalno jasne države na etnièkom principu, zalažuæi se za formiranje decentralizirane države. Kopredsjedavajuæi su konstatovali da ne treba prihvatiti rezultate etnièkog èišæenja u BiH. Tokom rata kopredsjednici su, što se posebno odnosi na engleskog diplomatu lorda Ovena, promijenili polazna stanovišta. Priznavši rezultate postignute silom, kopredsjednici Vens i Oven su znaèajno doprinijeli legalizaciji etnièkog èišæenja koje su u BiH provele snage bosanskih Srba. Napadaèi i žrtve stavljeni su u istu ravan, zanemareno je uèešæe JNA odnosno SRJ u ratu u BiH, a sukob se pokušao predstaviti kao graðanski.
27. avgust 1992
• U pokušaju deblokade Sarajeva jedinice ARBiH napadaju položaje VRS u Aziæima i ovladavaju veæim dijelom naselja.
01. septembar 1992
• Borbe u opæini Maglaj.
• Srpske snage su granatirale Alipašino Polje u Sarajevu i u stanovima ubile 4 a ranile 8 civila.
• U Sarajevu borbe na ilidžanskom i lukavièkom ratištu. Žestoki okršaji voðeni su u tvornici Energoinvesta, gdje je poginulo pet pripadnika ARBiH.
18. septembar 1992
• ARBiH oslobodila Goražde i cijelu teritoriju opæine. Uspješno izvedenim vojnim operacijama »Krug« i »Drina«, osloboðeno je oko 800 km2 teritorije.
28. septembar 1992
• Srpske snage granatirale groblje u Boljakovom Potoku u Sarajevu za vrijeme sahrane. Ubijeno je 7 i ranjeno 20 civila.
29. septembar 1992
• Formiran Drugi Korpus ARBiH sa sjedištem u Tuzli. Tokom rata u BiH Drugi korpus bio je najveæa organizacijsko – formacijska cjelina ARBiH. Ratni komandanti Korpusa; Željko Knez i Sead Deliæ.
30. septembar 1992
• Srpske snage su protjerale više stotina Bošnjaka i Hrvata s Grbavice u Sarajevu, preko mosta »Bratstvo i jednistvo« kod hotela Bristol.
01. oktobar 1992
• ARBiH pokreæe ofanzivu na brèanskom ratištu i probija koridor koji je na najužem mjestu iznosio svega 4 km. Planirano je da se u borbu za koridor ukljuèi i HV (Hrvatska vojska) s lijeve obale Save. Trebalo je da HV sa 37 tenkova podrži operaciju ARBiH, no to se nije dogodilo. Borci ARBiH koji su probili koridor kod sela Gorice i izbili na desnu obalu rijeke Save, nakon 48 sati èekanja morali su se povuæi.
• U Sarajevu formirana Druga motorizovana brigada. Pod komandom Safeta Zajke brigada je 15 aprila, za ogromne zasluge u ratu prva ponijela viteško odlièje (viteška brigada).
06. oktobar 1992
• Srpske snage ušle u Bosanski Brod.
08. oktobar 1992
• Održana prva sjednica Skupštine Republike Bosne i Hercegovine.
10. oktobar 1992
• Srpske snage granatirale su dom za djecu bez roditeljskog staranja (Dom Ljubica Iveziæ) na Bjelavama, Sarajevo, i ubile troje a teško ranile trinaestoro djece.
21. oktobar 1992
• Formiran Peti korpus Armije RBiH. Ratni Komandanti korpusa – Ramiz Drekoviæ i Atif Dudakoviæ.
27. oktobar 1992
• Specijalni izvjestitelj za ljudska prava za podrucje bivše Jugoslavije Tadeuš Mazovjecki zatražio da se definiše pojam tzv. sigurnosnih zona na teritoriji BiH, zbog sve veæeg krize s izbjeglicama.
29. oktobar 1992
• Srpske snage ušle u Jajce.
30. oktobar 1992
• U selu Boljkovica (zvornièka opæina) pri pokušaju uspostave koridora prema Srebrenici poginuo je Hajrudin Mešiæ komandant 1. slavne teoèanske brigade.
01. novembar 1992
• U Goraždu formirana Istoènobosanska operativna grupa, kao pretpostavljena komanda svim brigadama na istoènobosanskom ratištu.
12. novembar 1992
• U Grudama održan radni sastanak predsjednika kriznih štabova Hercegovaèke regionalne zajednice i predsjednika kriznih štabova Travnièke regionalne zajednice. U cilju realizacije zajednièke hrvatske države, dvije regionalne zajednice zatražile su formuliranje pravnih i politièkih akata, meðu kojima proglašenje Hrvatske banovine u BiH i provoðenje referenduma za prikljuèenje Republici Hrvatskoj, kao prve faze na putu rješenja hrvatskog pitanja u BiH. Na sastanku, kojim je predsjedavao Mate Boban, konstatovano je da dio voðstva HDZ-a još uvijek podržava »nepostojeæu« suverenu Bosnu i Hercegovinu u kojoj bi Hrvatski narod »bio osuðen na genocid i povijesni nestanak«. Predstavnici hrvatskih regionalnih zajednica takoðer su donijeli zakljuèak o vojnoj pripremi za sukobe sa »svim onim snagama koje æe pokušati zaustaviti proces stvaranja slobodne hrvatske države«.
15. novembar 1992
• U duhu politièkih odluka Hervcegovaèke i Travnièke regionalne zajednice HVO uz podršku Hrvatske vojske zavodi potpunu blokadu podruèja koje kontroliše ARBiH. Blokada traje sve do kraja marta 1994 godine. Na taj naèin sprijeèen je svaki pokušaj dopremanja naoružanja, municije i opreme ARBiH.
17. novembar 1992
• Formiran Èetvrti korpus ARBiH sa sjedištem u Mostaru. Za komandanta korpusa postavljen je Arif Pašaliæ.
• U Zenici formirana Sedma muslimanska brigada. Za komandanta postavljen Halil Brzina.
24. novembar 1992
• Srpske snage granatirale Mojmilo, Sarajevo. Ubijeno je 5 a ranjeno 9 civila.
01. decembar 1992
• Formiran Treæi korpus ARBiH sa sjedištem u Zenici. Korpus je objedinjavao 14 brigada i veliki broj samostalnih jedinica. K-dant korpusa Sakib Mahmuljin.
• Snage bosanskih Srba vrše snažan tenkovsko-pješadijski napad na Sarajevsko naselje Sokolje. ARBiH odbija napad nanoseæi srpskim snagama znaèajne gubitke. Tom prilikom uništeno je nekoliko tenkova i oklopnih transportera.
08. decembar 1992
• ARBiH oslobaða kotu Vis, a potom i kotu Golo Brdo, strateški važne taèke na platou Žuè sjeverozapadno od Sarajeva. Plato Žuè smješten je izmeðu Sarajeva i Vogošæe. Vogošæa, koja je okupirana na poèetku rata, bila je snažno uporište VRS. S dominantih kota na platou Žuè artiljerija VRS svakodnevno je tukla vojne, a neselektivno i civilne ciljeve, pretežno urbano podruèje Sarajeva. Do kraja 1992 i poèetkom 1993 godine ARBiH postepeno je ovladala strateškim kotama i veæim dijelom platoa potisnuvši jedinice VRS prema Vogošæi. Na platou Žuè tokom rata voðene su izuzetno teške bitke sa velikim gubicima na obje strane fronta. Na položaje ARBiH na Žuèi, u veæini sluèajeva na kote Vis, Golo Brdo kao i kotu 850, tokom velikih ofanziva, VRS je dnevno ispaljivala i do 4000 granata iz artiljerijskih oruða razlièitog kalibra. Borbe na ovom dijelu ratišta voðene su u zonama odgovornosti Prve slavne i Druge viteške motorizovane brigade ARBiH. Zanimljiv je podatak da je u redovima ARBiH na ovom dijelu ratišta bilo dosta vojnika srpske nacionalnosti. Meðu njima je bio i tenkista Slaviša Šuæur koji je prilikom jedne od bitaka za tvornicu Pretis južno od Vogošæe, djelujuæi iz tenka T-55 postigao 44 direktna pogotka u ciljeve. Šuæur je dobitnik odlikovanja ARBiH »Zlatni ljiljan«. Vremenom je broj boraca srpske nacionalnosti u redovima ARBiH na ovom dijelu ratišta opao. U nekoliko navrata zabilježeni su sluèajevi dezerterstva, pa i izdaje.
14. decembra 1992
• Snage bosanskih Srba pokreæu ofanzivu na slobodne brèanske teritorije i probijaju linije odbrane ARBiH u rejonu Donjeg Rahiæa, južno od Brèkog. Tako se razvila bitka kojom su srpske snage osujetile pripreme ARBiH za presjecanje tzv. brèanskog koridora koji je spajao istoène i zapadne teritorije BiH pod srpskom kontrolom. U borbama u Donjem Rahiæu 14 decembra 1992 godina poginuo je Enver Pamukèiæ. Pamukèiæ je roðen u Brci 1952 godine. Bio je rezervni oficir JNA. Jedan je od organizatora otpora na brèanskim teritorijama. Obavljao je dužnost predsjednika Kriznog štaba Brèko, a potom i komandanta TO slobodnih brèanskih teritorija.
17 decembra 1992
• Visoki komesar UNHCR-a Sadako Ogata, u pismu generalnom sekretaru UN-a naglasila da bi sigurnost za ugrožena podruèja BiH trebalo obezbjediti na licu mjesta i to rasporedom mirovnih snaga koje bi pružale zaštitu proganjanim grupacijama.
Godina 1990.
RAZORUŽAVANJE TERITORIJALNE ODBRANE SOCIJALISTIÈKE REPUBLIKE BiH
Godina 1991.
OD KARAÐOÐEVA DO POÈETKA OKUPACIJE
