U petak, 25. jula 2025. godine, s početkom u 10:30 sati, u memorijalnom kompleksu Père-Lachaise u Parizu, ulici avenue circulaire, 88ème division (ulaz Gambetta), uz prisustvo zvaničnika držva Francuske i Bosne i Hercegovine i grada Parza, porodica žrtava i prijatelja, upriličeno je otkrivanje spomen-obilježje žrtvama genocida u Srebrenici.

Događaju su prisustvovali preživjeli i članovi porodica žrtava, Denis Bećirović, član Predsjedništva Bosne i Hercegovine, Anne Hidalgo, gradonačelnica Pariza, kao i veliki broj zvaničnika Francuske.


Zbog simbolike, uprkos logističkim izazovima, inicijator projekta – udruženje Solidarité Internationale Bosnie-Herzégovine-France (SIBH-France) – odlučilo je da spomen-kamen bude dopremljen iz Bosne i Hercegovine. Kamen od sivog granita u obliku monolita potiče iz Travnika, a spomenik je izgrađen u junu ove godine u Kladnju, od strane vajara Ademira "Ade" Halilovića. Halilović je poznat po radu na brojnim spomen-obilježjima. Do sada je realizirao preko 5000 nadgrobnih spomenika i nišana za šehide, umrle branitelje i njihove roditelje širom Bosne i Hercegovine, kao i u dijaspori. Na spomeniku se nalazi mapa Bosne i Hercegovine i natpis: „U julu 1995. godine, 8.372 Bošnjaka bili su žrtve genocida u Srebrenici, u Bosni i Hercegovini. Nećemo ih zaboraviti.“ Mapa Bosne i Hercegovine predstavlja i simboličnu poruku negatorima međunarodno priznatih granica Bosne i Hercegovine.

border=0 width=680>Obraćanje člana Predsjedništva BiH dr. Denisa Bećirovića povodom otkrivanja Spomenika žrtvama genocida nad Bošnjacima „Sigurne zone Ujedinjenih nacija Srebrenica“ u Parizu Uvažene porodice žrtava genocida, uvažena generalna sekretarko Ministarstva Evrope i vanjskih poslova Republike Francuske, gospođo Descotes, poštovana gradonačelnice Pariza, gospođo Hidalgo, cijenjeni načelniče 20 okruga, gospodine Pliez, uvaženi predsjedniče udruženja Međunarodna solidarnost Bosna i Hercegovina - Francuska, gospodine David, poštovani predstavnici bosanskohercegovačke dijaspore, ekselencije, eminencije, dragi prijatelji, čast mi je da vam se obratim u ime građana Bosne i Hercegovine, uz izraze iskrene zahvalnosti zbog toga što u Parizu i Republici Francuskoj iskazujete solidarnost i duboko poštovanje prema žrtvama genocida. Danas iskazujemo pijetet prema žrtvama jedinog genocida na evropskom tlu nakon 1945. godine. U srcu Pariza, na groblju Père Lachaise, otkrivamo Spomenik posvećen žrtvama genocida nad Bošnjacima u „Sigurnoj zoni Ujedinjenih nacija (UN) Srebrenica“. U zaostavštini sudova UN-a nalazi se ogromna arhiva o počinjenom genocidu nad Bošnjacima. O tome, između ostalog, svjedoči preko 2,5 miliona transkripata sudskih procesa, 422.000 dokumenata i 30.000 videozapisa. Jedan od sudija Haškog tribunala opisao je genocid u i oko Srebrenice kao „prizore iz pakla, zapisane na najmračnijim stranicama ljudske historije“. Hvala Republici Francuskoj na ogromnoj podršci prilikom usvajanja Rezolucije o međunarodnom danu sjećanja i obilježavanja genocida u Srebrenici u Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija (UN), u maju 2024. godine. Bosna i Hercegovina izuzetno cijeni činjenicu da je prijateljska Republika Francuska bila jedan od kosponzora Rezolucije o Srebrenici u Generalnoj skupštini UN-a. Usvojena Rezolucija ima globalni značaj. Ona predstavlja moralni, historijski i civilizacijski čin UN-a. border=0 width=680> U vremenu turbulentnih globalnih odnosa važno je znati da istina ima svoje čuvare. Odgovorna i pravedna državna politika Republike Francuske svijetli je primjer kako bi se sve države trebale odnositi prema prošlosti - s poštovanjem prema žrtvama i odlučnošću da se zlo ne ponovi. Kao čovjek koji je pokrenuo i vodio složeni proces usvajanja Rezolucije, posebno se zahvaljujem uvaženom predsjedniku Republike Francuske gospodinu Emmanuelu Macronu, koji je jasno i snažno podržao usvajanje Rezolucije. Podrška predsjednika Macrona, kao jednog od najuticajnijih državnika današnjice, bila je od ogromne važnosti u procesu usvajanja Rezolucije. Veliku zahvalnost iskazujem gradonačelnici, gospođi Anne Hidalgo, te vijećnicima Gradskog vijeća Pariza koji su usvojili Odluku o podizanju spomenika. Zahvalnost iskazujem predsjedniku i članovima udruženja Međunarodna solidarnost Bosna i Hercegovina – Francuska. Hvala vam u ime građana Bosne i Hercegovine. To je čin solidarnosti i poštovanja prema žrtvama. Hvala vam što ste pomogli da se istina o genocidu ugradi u francusku i evropsku kolektivnu memoriju. Hvala vam što ste još jednom pokazali da su Pariz i Republika Francuska na strani pravde i istine. Zahvalnost iskazujem i svima onima koji su na bilo koji način pomogli da se realizira ovaj važan projekt. Spomenik posvećen genocidu nad Bošnjacima zauvijek će stajati ovdje, u Parizu. Vječno će biti mjesto na kojem svaki častan čovjek može iskazati tugu i pijetet prema žrtvama. Vječno će biti simbol našeg kolektivnog sjećanja i vječna opomena čovječanstvu. Dame i gospodo, nažalost, i 30 godina poslije, negiranje genocida i veličanje presuđenih ratnih zločinaca traje. Rukovodstvo susjedne Republike Srbije, umjesto suočavanja s istinom, zagovara destruktivnu politiku negiranja genocida. Oni i dalje negiraju pravosnažne presude najviših sudova UN-a. Oni ne shvataju da bez istine nema pravde, a da bez pravde nema trajnog mira. Zato je, između ostalog, ovaj spomenik važan. On predstavlja svjetionik istine. Važan je za Bosnu i Hercegovinu, za Evropu, za sve slobodne ljude. Dame i gospodo, Spomenik koji danas otkrivamo znak je poštovanja prema žrtvama i dokaz da istina uvijek pobjeđuje. Ovaj spomenik treba educirati i buduće generacije. Da nikada ne prihvate laž umjesto istine. Da nikada ne prihvate zlo umjesto dobra. Da nikada ne prihvate mržnju umjesto ljubavi. Da ne ostanu nijemi pred nepravdom. Nažalost, u vrijeme kada obilježavamo trideset godina od počinjenja genocida nad Bošnjacima, suočavamo se s opasnim prijetnjama Bosni i Hercegovini. To su prijetnje koje dolaze od čelnika bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska, koji javno glorificiraju presuđene ratne zločince odgovorne za izvršenje genocida. Zato pozivam cijelu EU i demokratski svijet da uvedu nultu toleranciju prema negatorima genocida. U modernoj i demokratskoj Evropi ne smije biti mjesta za negatore genocida. Pozivam demokratski svijet da odlučnije pomogne Bosni i Hercegovini na njenom evroatlantskom i evropskom putu. Članstvo Bosne i Hercegovine u NATO-u i EU su jedine ozbiljne garancije sigurnosti i stabilnosti jugoistoka Evrope. Dovršimo višedecenijski proces ulaska Bosne i Hercegovine u NATO i EU. To je geopolitička investicija u kolektivnu evroatlantsku sigurnost. To je zajednički interes Republike Francuske, Zapada i Bosne i Hercegovine. Dame i gospodo, kulturom sjećanja borimo se za demokratsku Evropu. Hvala prijateljskoj Republici Francuskoj zato što čuva istinu o počinjenom genocidu nad Bošnjacima. Mi visoko cijenimo naše prijatelje i saveznike. Neka vječno živi prijateljstvo Bosne i Hercegovine i Republike Francuske! Hvala vam na pažnji.

Spomenik žrtvama genocida u Srebrenici postavljen je u aleji memorijalnih spomenika, neposredno pored spomenika posvećenog žrtvama genocida nad Tutsijima u Ruandi (1994), kao i spomenika francuskim vojnicima poginulim u Drugom svjetskom ratu.


Projekat je pokrenut 2020. godine na inicijativu nevladine organizacije Solidarnost sa Bosnom i Hercegovinom (SIBH-France), koja okuplja bosanskohercegovačka udruženja i prijatelje Bosne i Hercegovine u Francuskoj. Spomenik ima za cilj da oda počast žrtvama zločina koje su počinile srpske snage nad Bošnjacima u julu 1995., te da postane simbolično mjesto sjećanja na sve civilne žrtve rata u Bosni i Hercegovini od 1992. do 1995. godine – više od 100.000 ubijenih i dva miliona raseljenih.

Nakon usvajanja Rezolucije Generalne skupštine Ujedinjenih nacija kojom je 11. juli proglašen Međunarodnim danom sjećanja na genocid u Srebrenici – a koju je podržala i Francuska – stvoreni su uslovi da Grad Pariz odobri postavljanje Memorijala. Proces je bio dugotrajan i suočen s brojnim preprekama.

Od perioda François Mitterranda, uloga Francuske tokom agresije na Bosnu i Hercegovinu i danas izaziva bolna sjećanja, kada je francuska politika odbijala osuditi velikosrpsku ratnu strategiju i politiku Slobodana Miloševića. U 2025. godini, mnogi francuski mediji, intelektualci i političari i dalje izbjegavaju jasnu terminologiju, zanemarujući presude međunarodnih sudova koje su jasno okarakterisale događaje kao genocid i ratne zločine inspirisane velikosrpskom ideologijom. U Francuskoj je genocid u Srebrenici za većinu stanovništva i dalje nepoznata historijska činjenica, a u školskim udžbenicima rat u Bosni i Hercegovini se svodi na nekoliko riječi, najčešće na opsadu Sarajeva.

Poricanje genocida prisutno je i u Francuskoj. U Parizu je 2020. godine vandalski oskrnavljena ulica Srebrenica, dok francuska krajnja desnica otvoreno podržava obilježavanje 9. januara u Republici Srpskoj, datuma kojeg međunarodni sudovi povezuju s diskriminacijom i negiranjem države Bosne i Hercegovine.

UN rezolucija poziva države članice da obilježavaju godišnjicu genocida i uvrste u svoje obrazovne programe učenje o Srebrenici. Ovim spomen-obilježjem genocid u Srebrenici će trajno ući u kolektivnu memoriju Pariza i Francuske. Dan sjećanja i spomenik pomoći će budućim generacijama da razumiju razmjere zločina i čuvaju uspomenu na žrtve, kako se zlo više nikada ne bi ponovilo.

Udruženja i organizacije članice odbora za podršku spomen-obilježja
Udruženje Solidarité internationale Bosnie-Herzégovine-France (SIBH-France), koordinator i koncesionar spomen-obilježja
Udruženje Solidarité Bosnie, Ženeva, Švicarska
Fédération des Mères pour la Paix, Francuska
Enfants-Europe-Bosnie, Francuska
Enfrance du Monde, Francuska
Mir Sada, Lyon, Francuska
Asocijacija Francusko-Bosanskog Prijateljstva - Nantes, Francuska
Udruženje « Memorial-France », Francuska
Kolektiv « Za Ukrajinu, za njihovu i našu slobodu!», Francuska
Džemat Pariz, Francuska
Džemat Annecy, Francuska
Association bosniaque de France, Valentigney, Francuska
Udruženje « UMB Srebrenica 95 », Francuska
Udruženje « Memorial 98 », Francuska

Ova udruženja održavaju sjećanje, rade za pravdu i pružaju podršku preživjelima genocida i drugih masovnih zločina počinjenih u Bosni i Hercegovini između 1992. i 1995. godine.