Specijalnom državnom tužilaštvu (SDT) Crne Gore je predata dopuna krivične prijave zbog masakra u Baru nad prislino mobilisanim regrutima Narodnosolobodilačke vojske Jugoslavije porijeklom sa Kosova, albanske i bošnjačke nacionalnosti.

Masovno vansudsko ubijanje u Baru, 1. aprila 1945. godine, predstavlja najveći poslijeratni zločin na teritoriji Crne Gore. Tom prilikom starješine i pripadnici Desete crnogorske udarne brigade, uz dobrovoljnu pomoć i određenih građana, ubili su najmanje 452 osobe albanske i bošnjačke nacionalnosti, dok je njih 104 ranjeno.

Dopunom prijave, podnijete februara 2025. godine, je ukazano da značajan broj ubijenih civila, posebno oni koji su sa glavne lokacije zločina, pokušali pobjeći ka Starom Baru, pokopan na brdu Mukoval, opština Bar. Te prikrivene masovne grobnice savjesno su decenijama održavali, zapravo obilježavali, spašavajući od zaborava, sami mještani na čemu im demokratska i slobodarska javnost Crne Gore duguje i iskazuje najveće poštovanje i zahvalnost.

Dopunom prijave su predložene i moguće i konkretne mjere i radnje koje postupajući specijalni državni tužilac može naložiti policijskim službenicima Odjeljenja bezbjednosti Bar a tiču se prikupljanja odgovarajućih obavještenja i lociranja grobnica kako bi se pristupilo i radnjama uviđaja, neophodnog za odobravanje ekshumacija.

Krivičnoj prijavi pridružila se i ugledna nevladina organizacija Crnogorski komitet pravnika za ljudska prava. Njen predsjednik advokat Velija Murić iz Rožaja je ocijenio da “ovaj zločin, prema savremenim standardima međunarodnog prava, ima karakteristike ratnog zločina, da kao takav ne zastarijeva i da moralna, politička i pravna obaveza države da utvrdi činjenice, prizna zločin i oda poštovanje žrtvama ostaje na snazi iako su neposredni izvršioci i naredbodavci verovatno preminuli”.

SDT-u je još ranije, uz podatke iz Vojnog arhiva u Beogradu, dostavljena i dostupna objavljena građa koja govori o zločinu ili ukazuje na isti. Masovno ubijanje u Baru u svojoj memoarskoj knjizi potvrdio je i Boško Đuričković, narodni heroj i general JNA, koji je i rukovodio i prvom istragom ovog zločina. Uz istraživački rad Gorana Nikolića o zločinu je pisano i u posebnoj studiji čiji je urednik dr Nail Draga a u kojoj su sabrani i razgovori novinara Brana Mandića sa preživjelim svjedokom Azemom Hajdarijem i Nikolom Masoničićem, ranijim predsjednikom barskog SUBNOR-a. U knjizi „Osnivački kongres KP Srbije“, autor Branko Petranović, istaknuti komunistička vođa Aleksandar Ranković je zločin u Baru nazvao „jednom velikom greškom“. Ugledni novinar i književnik Željko Milović u feljtonu „Pristan poslije Drugog svjetskog rata“ takođe govori o ovim događajima. Istaknuti predstavnik albanskog naroda u Crnoj Gori, Mehmet Bardhi, koliko je god mogao, je zagovarao istraživanje ovog zločina. Koristeći poslaničko pitanje jedobio i odgovor od tadašnjeg predsjednika Vlade Crne Gore Mila Đukanovića “da će nadležni organi otvoriti istragu o ovom zločinu” (2010. godine).

Albanski nacionalni savjet i Bošnjačko vijeće u Crnoj Gori uspostavili su, po prvi od 1945. godine, komemorativnu praksu povodom ovog zločina. U proceduri kod Skupštine opštine Bar, po inicijativi na čelu sa Koljom Camajem, advokatom iz Tuzi, je memorijalizacija ovog zločina, koju su podržali i aktuelni potpredsjednici Skupštine Crne Gore iz reda manjinskih naroda Nikolla Camaj i Mirsad Nurković.

Naglašavam da priznanje nevinih i civilnih žrtava ne treba i ne može da predstavlja ili se koristi za odbacivanje dosadašnje interpretacije veličanstvene narodnooslobodilačke borbe i njenih brojnih naprednih i emancipatorskih tekovina, Aleksandar Saša Zeković, aktivista za ljudska prava i podnosilac krivične prijave.

---

Autor je aktivista za ljudska prava i podnosilac krivične prijave.

---