Kolumne
Foto: vidiportal.ba
ZAŠTO JE SAD DODIKA SKINO S UDICE I PREDAO BOLNO SRCE EVROPE RUSIJI?
|
|
Autor: Esad Širbegović
Objavljeno: 16. November 2025. 16:11:57
Odluka SAD-a da ukinu sankcije vođi bosanskih Srba omogućila je Rusiji da konsoliduje svoj uticaj u Bosni i ostavila Srbiju na cjedilu upravo u trenutku kada se ova približavala Zapadu.
U zapanjujućem geopolitičkom preokretu, Sjedinjene Američke Države su 29. oktobra iznenada ukinule sankcije vođi bosanskih Srba i negatoru genocida Miloradu Dodiku – poznatom savezniku Kremlja koji je dugo godina potkopavao suverenitet Bosne i Hercegovine. Ova odluka, koja je u suprotnosti sa višegodišnjom politikom SAD-a, intrigantno se poklapa s početkom direktnih odnosa između Rusije i srpskog entiteta u Bosni, RS-a.
Rusi, koji su dugo tretirali Beograd kao jedini autoritet koji predstavlja sve Srbe u regionu, nedavno su ozbiljno potkopali isti taj autoritet Srbije priznajući Dodika kao legitimnog predstavnika srpskog naroda u Bosni.
Neočekivani potez Trumpove administracije da ukine sankcije Dodiku u trenutku kada on gradi strateški odnos s Moskvom signalizira potencijalni veliki deal između svjetskih sila, postavljajući alarmantna pitanja o tome šta je Vašington dobio u zamjenu za efektivno prepuštanje polovine Bosne ruskoj sferi uticaja.
Neobjašnjivi zaokret
SAD su neočekivano uklonile sankcije Dodiku i njegovoj mreži saveznika. Bio je to iznenadan, neobjašnjen preokret dugogodišnje politike. Godinama su ga SAD sankcionisale zbog pokušaja destabilizacije Bosne, poricanja genocida i težnje za secesijom. Uklanjanje s liste sankcija čini se kao blagoslov za negiranje Bosanskog Genocida i utabava put za raspad Bosne.
Ovaj potez stvara očigledan paradoks u američkoj vanjskoj politici. Dodik je jedan od najotvorenijih saveznika Kremlja u Evropi, koji otvoreno slavi svoje veze s Moskvom i zagovara ruske interese. Međutim, SAD i dalje uvode stroge sankcije mnogim drugim pojedincima i entitetima zbog daleko slabijih veza s Rusijom.
Zbunjujuća odluka da se ukinu sankcije njemu otvara zabrinjavajuću nedosljednost u pristupu Vašingtona Rusiji, što potkopava kredibilitet njihovog šireg režima sankcija.
Navođenje uspješnog lobiranja Dodika kao razloga za ovaj preokret slab je i neuvjerljiv argument. Prema procjenama, napori Dodikovog lobiranja na Zapadu porasli su na dva ili tri puta veći iznos od 30 miliona dolara potvrđenih za 2017. godinu. Međutim, razmjera njegove potrošnje i dalje je sitnica u poređenju s ogromnim svotama koje ulažu druge nacije i interesne skupine kojima dosljedno ne uspijeva postići tako spektakularne diplomatske pobjede.
Još jedna teorija za promjenu politike SAD-a uključuje mineralno bogatstvo Bosne, posebno litij. Ova terorija se temelji na izjavi Dodika od 21. maja 2025. godine, kad je javno ponudio mineralne resurse srpskog entiteta u Bosni SAD-u u zamjenu za priznanje suvereniteta Republike Srpske.
Međutim, ova teorija sadrži logičku grešku: ako bi primarni interes SAD-a bio litij, zadržavanje sankcija bi pružilo direktniju kontrolu nad resursima bez potrebe da se Dodiku išta da. Neadekvatnost ovog objašnjenja snažno sugerira da su na djelu dublji, skriveni geopolitički interesi, postavljajući alarmantna pitanja o pravoj cijeni ovog iznenadnog povlačenja SAD-a.
Moskva dominira Srbijom
Već neko vrijeme, Srbija se udaljava od Rusije i približava Zapadu.
Dana 29. augusta 2024. godine, srpski predsjednik Aleksandar Vučić najavio je sporazum od 3 milijarde dolara s Francuskom za kupovinu 12 Rafale aviona, signalizirajući pomak Beograda prema zapadnim sigurnosnim savezima.
Na zajedničkoj konferenciji za novinare, francuski predsjednik Emmanuel Macron pohvalio je sporazum kao "historijski", hvaleći "stratešku hrabrost" Srbije i ponovno potvrđujući njenu evropsku budućnost. Ovo nije prošlo nezapaženo u Moskvi. U maju 2025. Rusija je optužila Srbiju da je zabila nož u leđa Moskvi zbog prodaje oružja Ukrajini. Nadalje, u julu, Kremlj je osudio Beograd zbog razmatranja pridruživanja zapadnim sankcijama protiv Rusije.
Dan prije nego što su mu sankcije ukinute, umjesto da se udvara Vašingtonu, Dodik je bio u Minsku u zagrljaju s ruskim ministrom vanjskih poslova Sergejom Lavrovom. Susretom s Dodikom dan prije ukidanja američkih sankcija, Moskva je objavila novu strategiju na Balkanu kojom namjerno marginalizira Srbiju.
Još u septembru, ruski ministar vanjskih poslova opisao je Dodika kao "legitimno izabranog predsjednika" bosanskog entiteta Republike Srpske. Ali sada, službena web stranica ruskog Ministarstva vanjskih poslova opisuje Dodika kao "lidera bosanskih Srba u Bosni i Hercegovini". Ova nova oznaka služi višestrukim strateškim svrhama i označava jasan geopolitički pomak.
Prvo, potkopava suverenitet Bosne tvrdeći da Dodikov autoritet proizlazi iz nacionalnog, a ne čisto regionalnog mandata.
Drugo, direktno izaziva ambiciju Srbije, utjelovljenu u konceptu Srpskog sveta, da djeluje kao središnji pokrovitelj svih Srba, umjesto toga afirmirajući rusko polaganje prava da bude konačni arbitar u srpskim političkim poslovima. Beogradski "Srpski svet" kopira doktrinu Kremlja "Ruski mir", pri čemu oba imaju za cilj ujediniti krvne i jezičke srodnike pod transnacionalnim kulturnim identitetom. U konačnici, ove ideologije služe širenju političkog uticaja i opravdavaju intervencije u susjednim državama pod izgovorom zaštite svojih dijaspora.
Najsnažniji signal ovog pomaka došao je od samog Dodika. Javno je omalovažio Vučića otvoreno izjavivši da Beograd neće imati nikakvu riječ u RS-u. Vučić je odgovorio citirajući tu uvredu: "Sinoć sam vidio da u Banjoj Luci kažu da im niko iz Beograda neće naređivati."
Godinama se Srbija pozicionirala kao zaštitnički čuvar svih Srba, pri čemu je Republika Srpska čvrsto djelovala unutar njene političke orbite. Dodikova izjava razbila je ovu dinamiku, objavljujući da entitet sa srpskom većinom sada odgovara drugom pokrovitelju.
Potez Moskve javno je razdvojio Dodika i Vučića, slabeći moć Srbije. Pokazuje da će Rusija sada direktno poslovati s bosanskim separatistima, zanemarujući vladu Srbije. Za Vučića, koji pokušava održati veze i s Evropom i s Rusijom, ovo je najgori mogući scenario. Dokazuje da njegov uticaj više nije potreban i da Rusija sada djeluje preko Banje Luke umjesto preko Beograda, ozbiljno smanjujući značaj Srbije.
Geopolitička igra moći Moskve: Aneksija bolnog srca Evrope
Odluka SAD-a da ukine sankcije efektivno je omogućila Moskvi da uzme sebi Republiku Srpsku kao novi ruski teritorij. Era indirektnog uticaja je završena; bosanskim entitetom sada se upravlja direktno iz Kremlja, fundamentalno mijenjajući balans moći u Evropi.
Rusko vojno prisustvo na Balkanu se također širi. Dok Rusija održava neslužbene baze u Srbiji, sada će vjerovatno uspostaviti još jednu u Banjoj Luci, de facto prijestolnici bosanskog srpskog entiteta.
Bosna, smještena u srcu Evrope, i sama je oblikovana kao srce. Tokom 30 godina, Evropska unija imala je priliku izliječiti bolno srce Evrope. EU nije uspjela jer je u svojoj srži pogođena duboko ukorijenjenim rasizmom: islamofobijom i rusofobijom. Cijena ove mržnje sada je jasna. Pola srca Evrope — pola Bosne — efektivno je postalo novi ruski teritorij, teritorij s kojeg bi lansiranje projektila bilo daleko efikasnije nego iz Kalinjingrada.
Globalna šahovska tabla: Prećutni deal SAD-a i Rusije?
Iznenadno ukidanje američkih sankcija Dodiku, nakon čega je istog trenutka uslijedio njegov strateški zagrljaj s Lavrovom, najbolje je razumjeti ne kao neuspieh politike SAD-a, već kao proračunat potez na globalnoj šahovskoj tabli. Lavrovljev majstorski potez bio je da javno osnaži Dodika na direktnu štetu Beograda, jasan signal Srbiji da je njen historijska uloga primarnog pokrovitelja bosanskih Srba završena. U ovom novom poravnavanju snaga, Moskva pokazuje da drži ključ moći u bosanskom entitetu Republici Srpskoj, snažno podsjećajući Srbiju ko zaista zapovijeda odanošću njenih navodnih srodnika.
Ova igra moći iskorištava fundamentalnu i nesigurnu dilemu Srbije. Nacija je konstantno rastrgana između svojih ekonomskih i političkih ambicija za integraciju u EU i svojih duboko ukorijenjenih historijskih, kulturnih i vjerskih veza s Rusijom. Lavrovljev potez steže rusku omču, prisiljavajući Beograd na pokorniju poziciju.
Ovo vodi do najuznemirujuće teorije: da je popuštanje SAD-a dio prećutne trgovine velikih sila. Tajming i i neskladnost u ukidanju sankcija sugeriraju da to nije povlačenje već strateška trampa. Vašington je možda namjerno prepustio svoj uticaj u Bosni, prihvativši proširenu rusku sferu uticaja na Balkanu, u zamjenu za strateški ustupak Moskve negdje drugdje — možda u vezi s Ukrajinom, Bliskim istokom ili drugom arenom. Ovo odgovara ciničnom historijskom obrascu: velike sile često zanemaruju lokalne obaveze da bi ispunile vlastite tajne dogovore.
Otvoreno pitanje i posljedice
Naglo ukidanje američkih sankcija, nakon čega je odmah uslijedio Dodikov zaokret prema Moskvi, ostavlja jedno jezivo, neodgovoreno pitanje: šta je Vašington osigurao u zamjenu za efektivno poklanjanje polovine Bosne ruskoj sferi uticaja? Ova mutna razmjena žrtvuje decenije principijelne balkanske politike za skrivenu geopolitičku cijenu, potkopavajući kredibilitet SAD-a i krhki Dejtonski mir.
Posljedice su jasne: ohrabreni secesionisti, destabilizirana Evropa i opasan signal da su teško stečene demokratske norme samo valuta za potkusurivanje u novoj velikoj igri, ostavljajući saveznike izdane, a protivnike trijumfalnim.
(English, aljazeera.com)
U zapanjujućem geopolitičkom preokretu, Sjedinjene Američke Države su 29. oktobra iznenada ukinule sankcije vođi bosanskih Srba i negatoru genocida Miloradu Dodiku – poznatom savezniku Kremlja koji je dugo godina potkopavao suverenitet Bosne i Hercegovine. Ova odluka, koja je u suprotnosti sa višegodišnjom politikom SAD-a, intrigantno se poklapa s početkom direktnih odnosa između Rusije i srpskog entiteta u Bosni, RS-a.
Rusi, koji su dugo tretirali Beograd kao jedini autoritet koji predstavlja sve Srbe u regionu, nedavno su ozbiljno potkopali isti taj autoritet Srbije priznajući Dodika kao legitimnog predstavnika srpskog naroda u Bosni.
Neočekivani potez Trumpove administracije da ukine sankcije Dodiku u trenutku kada on gradi strateški odnos s Moskvom signalizira potencijalni veliki deal između svjetskih sila, postavljajući alarmantna pitanja o tome šta je Vašington dobio u zamjenu za efektivno prepuštanje polovine Bosne ruskoj sferi uticaja.
SAD su neočekivano uklonile sankcije Dodiku i njegovoj mreži saveznika. Bio je to iznenadan, neobjašnjen preokret dugogodišnje politike. Godinama su ga SAD sankcionisale zbog pokušaja destabilizacije Bosne, poricanja genocida i težnje za secesijom. Uklanjanje s liste sankcija čini se kao blagoslov za negiranje Bosanskog Genocida i utabava put za raspad Bosne.
Ovaj potez stvara očigledan paradoks u američkoj vanjskoj politici. Dodik je jedan od najotvorenijih saveznika Kremlja u Evropi, koji otvoreno slavi svoje veze s Moskvom i zagovara ruske interese. Međutim, SAD i dalje uvode stroge sankcije mnogim drugim pojedincima i entitetima zbog daleko slabijih veza s Rusijom.
Zbunjujuća odluka da se ukinu sankcije njemu otvara zabrinjavajuću nedosljednost u pristupu Vašingtona Rusiji, što potkopava kredibilitet njihovog šireg režima sankcija.
Navođenje uspješnog lobiranja Dodika kao razloga za ovaj preokret slab je i neuvjerljiv argument. Prema procjenama, napori Dodikovog lobiranja na Zapadu porasli su na dva ili tri puta veći iznos od 30 miliona dolara potvrđenih za 2017. godinu. Međutim, razmjera njegove potrošnje i dalje je sitnica u poređenju s ogromnim svotama koje ulažu druge nacije i interesne skupine kojima dosljedno ne uspijeva postići tako spektakularne diplomatske pobjede.
Još jedna teorija za promjenu politike SAD-a uključuje mineralno bogatstvo Bosne, posebno litij. Ova terorija se temelji na izjavi Dodika od 21. maja 2025. godine, kad je javno ponudio mineralne resurse srpskog entiteta u Bosni SAD-u u zamjenu za priznanje suvereniteta Republike Srpske.
Međutim, ova teorija sadrži logičku grešku: ako bi primarni interes SAD-a bio litij, zadržavanje sankcija bi pružilo direktniju kontrolu nad resursima bez potrebe da se Dodiku išta da. Neadekvatnost ovog objašnjenja snažno sugerira da su na djelu dublji, skriveni geopolitički interesi, postavljajući alarmantna pitanja o pravoj cijeni ovog iznenadnog povlačenja SAD-a.
Već neko vrijeme, Srbija se udaljava od Rusije i približava Zapadu.
Dana 29. augusta 2024. godine, srpski predsjednik Aleksandar Vučić najavio je sporazum od 3 milijarde dolara s Francuskom za kupovinu 12 Rafale aviona, signalizirajući pomak Beograda prema zapadnim sigurnosnim savezima.
Na zajedničkoj konferenciji za novinare, francuski predsjednik Emmanuel Macron pohvalio je sporazum kao "historijski", hvaleći "stratešku hrabrost" Srbije i ponovno potvrđujući njenu evropsku budućnost. Ovo nije prošlo nezapaženo u Moskvi. U maju 2025. Rusija je optužila Srbiju da je zabila nož u leđa Moskvi zbog prodaje oružja Ukrajini. Nadalje, u julu, Kremlj je osudio Beograd zbog razmatranja pridruživanja zapadnim sankcijama protiv Rusije.
Dan prije nego što su mu sankcije ukinute, umjesto da se udvara Vašingtonu, Dodik je bio u Minsku u zagrljaju s ruskim ministrom vanjskih poslova Sergejom Lavrovom. Susretom s Dodikom dan prije ukidanja američkih sankcija, Moskva je objavila novu strategiju na Balkanu kojom namjerno marginalizira Srbiju.
Još u septembru, ruski ministar vanjskih poslova opisao je Dodika kao "legitimno izabranog predsjednika" bosanskog entiteta Republike Srpske. Ali sada, službena web stranica ruskog Ministarstva vanjskih poslova opisuje Dodika kao "lidera bosanskih Srba u Bosni i Hercegovini". Ova nova oznaka služi višestrukim strateškim svrhama i označava jasan geopolitički pomak.
Prvo, potkopava suverenitet Bosne tvrdeći da Dodikov autoritet proizlazi iz nacionalnog, a ne čisto regionalnog mandata.
Drugo, direktno izaziva ambiciju Srbije, utjelovljenu u konceptu Srpskog sveta, da djeluje kao središnji pokrovitelj svih Srba, umjesto toga afirmirajući rusko polaganje prava da bude konačni arbitar u srpskim političkim poslovima. Beogradski "Srpski svet" kopira doktrinu Kremlja "Ruski mir", pri čemu oba imaju za cilj ujediniti krvne i jezičke srodnike pod transnacionalnim kulturnim identitetom. U konačnici, ove ideologije služe širenju političkog uticaja i opravdavaju intervencije u susjednim državama pod izgovorom zaštite svojih dijaspora.
Najsnažniji signal ovog pomaka došao je od samog Dodika. Javno je omalovažio Vučića otvoreno izjavivši da Beograd neće imati nikakvu riječ u RS-u. Vučić je odgovorio citirajući tu uvredu: "Sinoć sam vidio da u Banjoj Luci kažu da im niko iz Beograda neće naređivati."
Godinama se Srbija pozicionirala kao zaštitnički čuvar svih Srba, pri čemu je Republika Srpska čvrsto djelovala unutar njene političke orbite. Dodikova izjava razbila je ovu dinamiku, objavljujući da entitet sa srpskom većinom sada odgovara drugom pokrovitelju.
Potez Moskve javno je razdvojio Dodika i Vučića, slabeći moć Srbije. Pokazuje da će Rusija sada direktno poslovati s bosanskim separatistima, zanemarujući vladu Srbije. Za Vučića, koji pokušava održati veze i s Evropom i s Rusijom, ovo je najgori mogući scenario. Dokazuje da njegov uticaj više nije potreban i da Rusija sada djeluje preko Banje Luke umjesto preko Beograda, ozbiljno smanjujući značaj Srbije.
Odluka SAD-a da ukine sankcije efektivno je omogućila Moskvi da uzme sebi Republiku Srpsku kao novi ruski teritorij. Era indirektnog uticaja je završena; bosanskim entitetom sada se upravlja direktno iz Kremlja, fundamentalno mijenjajući balans moći u Evropi.
Rusko vojno prisustvo na Balkanu se također širi. Dok Rusija održava neslužbene baze u Srbiji, sada će vjerovatno uspostaviti još jednu u Banjoj Luci, de facto prijestolnici bosanskog srpskog entiteta.
Bosna, smještena u srcu Evrope, i sama je oblikovana kao srce. Tokom 30 godina, Evropska unija imala je priliku izliječiti bolno srce Evrope. EU nije uspjela jer je u svojoj srži pogođena duboko ukorijenjenim rasizmom: islamofobijom i rusofobijom. Cijena ove mržnje sada je jasna. Pola srca Evrope — pola Bosne — efektivno je postalo novi ruski teritorij, teritorij s kojeg bi lansiranje projektila bilo daleko efikasnije nego iz Kalinjingrada.
Iznenadno ukidanje američkih sankcija Dodiku, nakon čega je istog trenutka uslijedio njegov strateški zagrljaj s Lavrovom, najbolje je razumjeti ne kao neuspieh politike SAD-a, već kao proračunat potez na globalnoj šahovskoj tabli. Lavrovljev majstorski potez bio je da javno osnaži Dodika na direktnu štetu Beograda, jasan signal Srbiji da je njen historijska uloga primarnog pokrovitelja bosanskih Srba završena. U ovom novom poravnavanju snaga, Moskva pokazuje da drži ključ moći u bosanskom entitetu Republici Srpskoj, snažno podsjećajući Srbiju ko zaista zapovijeda odanošću njenih navodnih srodnika.
Ova igra moći iskorištava fundamentalnu i nesigurnu dilemu Srbije. Nacija je konstantno rastrgana između svojih ekonomskih i političkih ambicija za integraciju u EU i svojih duboko ukorijenjenih historijskih, kulturnih i vjerskih veza s Rusijom. Lavrovljev potez steže rusku omču, prisiljavajući Beograd na pokorniju poziciju.
Ovo vodi do najuznemirujuće teorije: da je popuštanje SAD-a dio prećutne trgovine velikih sila. Tajming i i neskladnost u ukidanju sankcija sugeriraju da to nije povlačenje već strateška trampa. Vašington je možda namjerno prepustio svoj uticaj u Bosni, prihvativši proširenu rusku sferu uticaja na Balkanu, u zamjenu za strateški ustupak Moskve negdje drugdje — možda u vezi s Ukrajinom, Bliskim istokom ili drugom arenom. Ovo odgovara ciničnom historijskom obrascu: velike sile često zanemaruju lokalne obaveze da bi ispunile vlastite tajne dogovore.
Naglo ukidanje američkih sankcija, nakon čega je odmah uslijedio Dodikov zaokret prema Moskvi, ostavlja jedno jezivo, neodgovoreno pitanje: šta je Vašington osigurao u zamjenu za efektivno poklanjanje polovine Bosne ruskoj sferi uticaja? Ova mutna razmjena žrtvuje decenije principijelne balkanske politike za skrivenu geopolitičku cijenu, potkopavajući kredibilitet SAD-a i krhki Dejtonski mir.
Posljedice su jasne: ohrabreni secesionisti, destabilizirana Evropa i opasan signal da su teško stečene demokratske norme samo valuta za potkusurivanje u novoj velikoj igri, ostavljajući saveznike izdane, a protivnike trijumfalnim.
(English, aljazeera.com)
